środki wyr zag.5, grafikaurz2011
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
5: Warstwa wizualna dzieła sztuki. Kompozycja.
Podstawowe elementy układu kompozycyjnego. Elementy kompozycji przestrzennej (kompozycja architektury i krajobrazu, wnętrza, rzeźby, sztuki użytkowej), kompozycja płaszczyzny (kompozycja otwarta, zamknięta, statyczna, dynamiczna, bezośrodkowa, z dominantą). Napięcia w płaszczyźnie obrazu (Rudolf Arnheim, Wasyl Kandynsky). Analiza obrazu przy zastosowaniu interpretacji kompozycyjnej.
1.Kompozycja – def. A) układ linii, kresek, plam, form i brył powstałych z kresek i linii, ich wzajemne rozmieszczenie na płaszczyźnie, proporcje i relacje. Kompozycja jest podstawą konstrukcyjną rysunku, którą postrzegamy najpierw całościowo a następnie szczegółowo.
Def. B) układ pewnych wewnętrznie uporządkowanych elementów, zakomponowanych świadomie, oddziałujących na widza, interesujących go; elementy te mogą być ręcznie wykonane przez artystę lub też mogą istnieć w rzeczywistości a artysta tylko nadał im nową formę.
2.Kompozycja przestrzenna- układ zakomponowanych brył w przestrzeni.
· Komp. Symetryczna – tzw. Lustrzane odbicie- polega ona na istnieniu środka i osi, po bokach której umieszczone są poszczególne elementy kompozycji (jednak te elementy nie muszą być całkowicie jednakowe). Przykładem takiej kompozycji może być architektura, budynki.
· Komp. Asymetryczna – zasada asymetrii polega na przeniesieniu „ciężaru” układu na prawą lub lewą stronę kompozycji. Wprowadza ona do obrazu elementy dramaturgii, dynamiki, wrażenie ruchu. Ważne żeby taka kompozycja też była zrównoważona wizualnie, np. poprzez postawienie jakiegoś akcentu graficznego z jednej strony obrazu. Przykład to krajobraz, ukośnie narysowana gałązka.
· Komp. Zamknięta – elementy tworzą zamkniętą spójną całość, kadr, format często dają się wpisać w figurę geometryczną. Gdy przesuniemy ramy tej kompozycji powstanie już zupełnie inne dzieło. Istnieje ona tylko, gdy wszystkie elementy tworzą nierozerwalną i spójną całość. Ważne w niej są właściwe proporcje. Komp. Tą stosowano często w średniowieczu i renesansie.
· Komp. Otwarta – przeciwieństwo komp. Zamkniętej, tutaj układ form jest ograniczony jedynie płaszczyzną, na której został przedstawiony tzn., że może być dowolnie przedłużany poza obręb np. kartki papieru. Przedstawienia pejzażu lub form architektonicznych mają z reguły charakter kompozycji otwartych – najczęściej ukazujemy jakiś motyw pejzażowy lub architektoniczny. Komp. ta ma naturalny i harmonijny charakter, z łatwością można sobie wyobrazić jak wygląd rysowany motyw poza kartką papieru. Sprzyja temu powtarzalność elementów, detali kompozycyjnych, stanowiących rytm.
· Komp. dynamiczna- w sztukach plastycznych jest to kompozycja, w której występuje przewaga elementów ukośnych, ponieważ w plastyce elementy te postrzegane są jako ruchome. Doskonałym przykładem kompozycji dynamicznych jest konstruktywizm.(konstruktywizm – kierunek w sztuce abstrakcyjnej powstały w r. 1913 w Rosji, nieco później w Holandii i wreszcie w całej Europie, do USA dotarł po I wojnie światowej. Podstawowym wyróżnikiem konstruktywizmu w stosunku do innych ruchów awangardowych było stosowanie dyscypliny formalnej ograniczonej do prostych elementów geometrycznych: koła, trójkąta i linii prostej. Z założenia wzajemne oddziaływania tych form wywołują wewnętrzne napięcie wewnątrz obrazu. Celem jest poszukiwanie nowej ekspresji estetycznej, a metodą świadoma rezygnacja nie tylko z prezentowania widzialnej rzeczywistości, ale także odejście od skojarzeń ze światem przedmiotów. Konstruktywizm zawdzięcza nazwę zarówno podejściu do budowania obrazu - "konstruowania" z określonych elementów, jak i swoistemu zaangażowaniu w nowoczesność.)
· Komp. diagonalna – po przekątnej, przestrzeń obrazu jest podporządkowana linii wyznaczonej przekątną obrazu, wszystkie elementy ukazane są w perspektywicznym skrócie, jest głębia, ruch, napięcie. Taką kompozycję często stosowano w okresie manieryzmu i baroku.
· Akcent i dominanta w kompozycji – akcent to element, który wyróżnia się w układzie i przykłuwa uwagę widza. Z kolei dominanta przeważa w całości układu i stanowi niejako tło dla akcentu. Wzajemne relacje akcentu i dominanty można pokazać na wiele sposobów, np. przedstawiając dwa elementy o zróżnicowanych formach. W kompozycji, w której przeważają formy trójkątne bądź prostokątne(dominanta), akcent będzie stanowić element mający formę okrągłą. W komp. w kolorach ciemnych, akcentem będzie coś jasnego.
• Komp. statyczna - w sztukach plastycznych to kompozycja, w której występują elementy nie wykazujące ruchu. Będzie to kompozycja, w której dominują elementy pionowe i poziome. Brak jest w takiej kompozycji elementów ukośnych, ponieważ wszelkie odchylenia od pionu są postrzegane przez oko ludzkie jako ruch.
Rudolf Arnheim
(1904–2007) – psycholog, estetyk, teoretyk sztuki i filmu. W latach dwudziestych, mieszkając jeszcze w Berlinie, zajmował się psychologią eksperymentalną i filozofią, był także jednym z pionierów europejskiej myśli filmowej
i radiowej.W 1934 roku opuścił nazistowskie Niemcy, udając się na emigrację wpierw do Anglii, a następnie do Stanów Zjednoczonych. Tu rozpoczął pracę nad koncepcją psychologii sztuki (Sztuka i percepcja wzrokowa. Psychologia twórczego oka). Wykładał w najbardziej prestiżowych uczelniach amerykańskich, głównie w nowojorskim Sarah Lawrence College, na Uniwersytecie Harvarda oraz na Uniwersytecie w Michigan, rozwijając psychologiczną teorię widzenia.
* „Sztuka i percepcja wzrokowa. Psychologia twórczego oka” - Klasyczna, wydana po raz pierwszy w 1954 roku rozprawa z pogranicza psychologii i teorii sztuki. Książka, która zrewolucjonizowała myślenie o wszelkich przejawach artystycznej aktywności człowieka. Sztuka nie jest dla wybranych – jest demokratyczna, ponieważ wszyscy w jednakowym stopniu podlegamy obiektywnym prawom percepcji świata przez ludzką świadomość. Skąd wiemy, że narysowana głowa jest okrągła? Którędy biegnie granica między abstrakcją a realizmem? Dlaczego karykatury naszkicowane paroma kreskami przypominają konkretne osoby? Chcąc odpowiedzieć na te oraz inne pytania, Arnheim rozpatruje dziesięć aspektów percepcji wzrokowej – równowagę, kształt, formę, rozwój, przestrzeń, światło, kolor, ruch, dynamikę i ekspresję – i dowodzi, że postrzeganie jest czymś więcej aniżeli mechaniczną rejestracją. Twórcze oko, w odróżnieniu od kamery czy aparatu fotograficznego, nie jest bezstronne. Posiłkując się zdobyczami psychologii, Arnheim formułuje zasady odbioru sztuk wizualnych, udowadnia, że widzenie przypomina rozumienie, a wzrok każdego człowieka antycypuje umiejętności, które zwykliśmy przypisywać wyłącznie artystom.
Wasyl Kandynsky - ur. 4 grudnia 1866 w Moskwie, zm. 13 grudnia 1944 w Neuilly-sur-Seine – rosyjski malarz, grafik i teoretyk sztuki. Współtwórca i jeden z przedstawicieli abstrakcjonizmu.
* Abstrakcjonizm jest to kierunek we współczesnych sztukach plastycznych, który charakteryzuje się wyeliminowaniem wszelkich przedstawień mających bezpośrednie odniesienie do form lub przedmiotów obserwowanych w rzeczywistości. Jest to sztuka abstrakcyjna, bezprzedmiotowa. Malarze abstrakcyjni szukali nowych form tj.: linia – plama, pion – poziom, odrzucając figuratywność na rzecz wewnętrznej konstrukcji obrazu układu linii barwnych plam, prostych form geometrycznych. Malarstwo to pragnęło wyzwolić się od tematu, odejść od rzeczywistości, zrezygnować z naśladowania natury. Prekursorem abstrakcjonizmu byli: Wassily Kandinsky, Edward Munch. Abstrakcjonizm dzieli się na geometryczny (nazywany nieorganicznym lub zimnym) oraz na niegeometryczny (analogicznie nazywany też organicznym lub ciepłym)
* Za pierwszy obraz abstrakcyjny uważa się dzieło Wassily'ego Kandinsky'ego, "Akwarelę abstrakcyjną"
· Założenia abstrakcjonizmu: Abstrakcyjny znaczy oderwany, ogólny. W sztuce oznacza niepodobny do żadnego tworu natury. Dzieło abstrakcjonizmu jest więc "nieprzedstawiające". Forma dzieła ma zależeć tylko od osobowości artysty.
· Abstrakcjonizm to kierunek współczesnej sztuki plastycznej, charakteryzujący się antyrealizmem, przeciwstawiający się odtwarzaniu lub naśladowaniu zewnętrznej rzeczywistości. Tematem staje się gra linii, kolorów, brył, płaszczyzn, faktur itp.W sztuce abstrakcyjnej wykształciły się 2 główne nurty:- abstrakcjonizm geometryczny (różnorodne formy geometryczne),- abstrakcjonizm organiczny (różnorodne formy organiczne).Sztuka abstrakcyjna powstała na bazie impresjonizmu, futuryzmu i kubizmu. Za twórcę uważa się Wasyla Kandinsky’ego, który w 1920 r stworzył swoje pierwsze abstrakcyjne obrazy. W 1911 r. w Monachium powstała grupa abstrakcjonistów Der Blaue Raiter.
Analiza obrazu przy zastosowaniu interpretacji kompozycyjnej – na kompozycję patrzymy od dołu do góry, zwracając uwagę na zróżnicowanie planu przestrzeni. Elementy znajdujące się „na samym dole” płaszczyzny są niejako najbliżej nas – wtedy mówimy, że znajdują się na pierwszym planie. Te elementy są zazwyczaj najbardziej wyraźne. Elementy znajdujące się na środku płaszczyzny to drugi plan, są one mniej wyraźne. Elementy na górze kompozycji to trzeci plan, te elementy są najmniej wyraziste, co wiąże się z zasadą perspektywy powietrznej.
Zwracamy też uwagę jaki to rodzaj kompozycji, nazywamy ją. Patrzymy tez na barwy – jasne kolory znaczą, że coś jest bliżej a ciemne że dalej.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]