ŚLADY BOŻEGO DZIAŁANIA W NATURZE, Kreacjonizm, KREAKCJONIZM
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ĺlady BoŇego dziaþania w naturze
z punktu widzenia nauk przyrodniczych
Adam Cenian
2 czerwca 2006
Czy Bg pozostawiþ Ļlady swojego dziaþania w naturze? To jedno z najbardziej
pasjonujĢcych pytaı z pogranicza nauk przyrodniczych i religii zyskuje obecnie na
znaczeniu wraz z oŇywionĢ dyskusjĢ na temat filozoficznych (i religijnych) konsekwencji
teorii Wielkiego Wybuchu (Big Bang Theory), Inteligentnego Projektu (Intelligent
Design) czy Zasady Antropicznej (Anthropic Principle).
Dyskusja na ten temat ciĢgnħþa siħ przez wieki i na ogþ þĢczyþa siħ z podziwem dla
porzĢdku i struktur uporzĢdkowanych odkrywanych w naturze. Psalmista Dawid swj
podziw dla potħgi stworzenia wyraŇa sþowami: áNiebiosa opowiadajĢ chwaþħ BoŇĢ,
a firmament gþosi chwaþħ rĢk jego. Dzieı dniowi przekazuje wieĻę, a noc nocy podaje
wiadomoĻę. Nie jest to mowa, nie sĢ to sþowa, nie sþychaę ich gþosu ... A jednak po caþej
ziemi rozbrzmiewa ich dŅwiħk i do kraıcw Ļwiata dochodzĢ ich sþowa ...Ñ (Ps. 19, w. 1-
3). Dawid uwaŇa, Ňe choę áĻwiadectwoÑ wszechĻwiata nie jest do koıca jednoznaczne
(ánie jest to mowa, nie sĢ to sþowaÑ), to jest uniwersalne (ápo caþej ziemi rozbrzmiewa ich
dŅwiħk i do kraıcw Ļwiata dochodzĢ ich sþowaÑ).
Tħ niejednoznacznoĻę áĻwiadectwaÑ kosmosu wychwycili juŇ wczeĻni materialiĻci
(atomiĻci, w tym Demokryt), dla ktrych jakikolwiek porzĢdek i struktury byþy jedynie
dziwnym przypadkiem, wynikiem chaotycznego ruchu iloĻciowo i geometrycznie
rŇniĢcych siħ atomw w prŇni. ńrdþo tych rŇnic w oglĢdzie oraz ocenie charakteru
tego samego kosmosu, ĺw. Paweþ widzi w grzesznej naturze ludzi, ktrzy áprzez
nieprawoĻę tþumiĢ prawdħÑ. W liĻcie do Rzymian (1, 20) stwierdza, Ňe áod stworzenia
Ļwiata niewidzialne przymioty Boga ... wiekuista jego potħga i bstwo ... stajĢ siħ
widzialne dla umysþu przez jego dzieþa, tak Ňe od winy wymwię siħ nie mogĢÑ.
ĺw. Tomasz pod wraŇeniem obserwowanego we wszechĻwiecie porzĢdku oraz w oparciu
o racjonalne wnioski wynikajĢce z zasady przyczynowoĻci formuþuje nawet dowody
istnienia Boga. Newton, ojciec nowoczesnej mechaniki, stwierdza áTen najpiħkniejszy
ukþad sþoıca, planet i komet moŇe byę wynikiem jedynie mĢdroĻci i panowania
inteligentnej i wszechmocnej IstotyÑ. A J.Kepler dodaje ÐDziħkujħ Ci Stwrco i BoŇe, za
radoĻę w Twoim stworzeniu. Radujħ siħ wytworem rĢk TwoichÑ.
Daleko posuniħta áracjonalizacja wiaryÑ jak i czysty racjonalizm Tomizmu znajduje
jednak obecnie coraz mniejsze poparcie. Jeszcze, Kant uznaje, Ňe porzĢdek w Kosmosie
oraz prawo moralne w nas to Ļlady Stwrcy, ktry jest dla niego postulatem praktycznego
rozumu. Jednak od czasu OĻwiecenia, stopniowo coraz bardziej átrendyÑ staje siħ
odrzucanie BoŇej ingerencji w naturħ i historiħ Kosmosu (Ļwiat przedstawiany jest jako
samowystarczalny fizycznie). JedynĢ rolĢ Boga, w rŇnych modyfikacjach deizmu, jest
ustalenie warunkw poczĢtkowych. Niektrzy uwaŇajĢ, Ňe tylko taki Bg (ukazany
w obrazie wszechĻwiatowego zegarmistrza), ktry wszystko przewidziaþ i nie musi
ingerowaę w historiħ jest godny byę zakwalifikowanym do kategorii áBgÑ. Wszelkie
3
teorie materialistyczne i naturalistyczne, opierajĢce wyjaĻnienia wszelkich procesw
(w tym z zakresu nauk humanistycznych i psychologicznych) jedynie w oparciu
o chaotyczne ruchy czĢstek materialnych zyskujĢ coraz wiħksze znaczenie. WszelkĢ
regularnoĻę, porzĢdek, zþoŇonoĻę ukþadw, prawa natury, jak i powstanie Ňycia z materii
nieoŇywionej prbuje siħ uzasadnię, wyjaĻnię procesami w swej naturze chaotycznymi
i niecelowymi (teoria chaosu, ukþady nieliniowe, teoria ewolucji, itp.).
Naturalizm
1
, obowiĢzujĢca dziĻ filozoficzna podstawa nauk przyrodniczych, Ļwiħci
tryumfy ostatnie parħ wiekw i wydaje siħ, Ňe nic nie jest w stanie tego zmienię.
PrzeĻwiadczenie, o obiektywnym áwiecznymÑ istnieniu praw przyrody oraz ich zdolnoĻci
wyjaĻnienia wszelkich zjawisk, w sposb logiczny wiedzie ostatecznie do odrzucenia
jakichkolwiek relacji miħdzy materiĢ a jej StwrcĢ, a nawet stawia znak zapytania
w kwestii jego istotnoĻci i istnienia. A co jeĻli Stwrca istnieje i ingeruje w otaczajĢca nas
obiektywnĢ rzeczywistoĻę? DokĢd zaprowadzi nas metoda naukowa odrzucajĢca
áa prioriÑ pewne racjonalnie dopuszczalne rozwiĢzania, nie uwzglħdniajĢca wszystkich
moŇliwoĻci? DokĢd zaprowadzi nas przekonanie o rwnoĻci pomiħdzy materiĢ oŇywionĢ
i nieoŇywionĢ? JuŇ dzisiaj niektrzy badacze w dziedzinie nauk neurologicznych
przyrwnujĢ swoje reakcje przy wyþĢczeniu komputera do uĻmiercenia czþowieka -
áodþĢczenia komputeraÑ biologicznego.
Ponadto, konsekwentne przyjħcie takiej postawy moŇe prowadzię do swoistej schizofrenii.
W niedzielħ wiara i modlitwa jest czymĻ zrozumiaþym, podczas gdy w poniedziaþek nie
oczekujemy juŇ, jakoby logicznie niemoŇliwej, odpowiedzi indyferentnego w stosunku do
kosmosu Boga. W KoĻciele wielbimy cudowne narodzenie, zbawczĢ Ļmierę
i zmartwychwstanie Jezusa z Nazaretu, oficjalnie dowodzimy zaĻ, Ňe jest to jedynie mit;
Bg i materia to wzajemnie nie oddziaþywujĢce sprzecznoĻci. MoŇliwoĻę BoŇej ingerencji
w nasze codzienne, nieĻwiĢteczne Ňycie wydaje siħ niemoŇliwa, wewnħtrznie sprzeczna;
a nawet budzi w nas strach i uczucie zagroŇenia.
SkĢd ten strach przed aktywnym ádziaþajĢcymÑ stwrcĢ, przed podmiotem historii i naszej
codziennoĻci? MoŇliwoĻę BoŇej ingerencji w nasze codzienne sprawy burzy nasz spokj,
zabiera pewnoĻę siebie i zadufanie w nasze moŇliwoĻci; wprowadza zamieszanie
w ustalone procedury dziaþania. I sĢ to niepokoje czħĻciowo uzasadnione. Jak moŇna
osĢdzię czþowieka podejrzanego o dokonanie przestħpstwa, gdy moŇe on powoþaę siħ na
dziaþalnoĻę podmiotw niematerialnych Î duchowych? Jak odrŇnię naturalne, materialne
przyczyny od przyczyn nadnaturalnych?
Zagadnienie to prbuje rozwiĢzaę William Dembski, gdy definiuje pojħcie áspecyficznej
zþoŇonoĻciÑ. Jego procedura nazwana áfiltrem wyjaĻnieıÑ (explanatory filter) oparta
o metody wykorzystywane w archeologii, kryptologii, w badaniach Ļledczych czy
programie SETI poszukiwania pozaziemskiej inteligencji, umoŇliwiajĢ odrŇnienie
1
Naturalizm (fr. naturalisme) - kierunek w filozofii, ktrego celem jest wyjaĻnienie rzeczywistoĻci przyczynami naturalnymi,
tþumaczĢcy caþoĻę zjawisk dziaþaniem praw przyrody. Naturalizm metafizyczny postuluje zwrcenie caþej uwagi na czþowieka
i jego dzieþa, bliski humanizmowi. Naturalizm bliski jest antropocentryzmowi, zaĻ jego
gþwne prĢdy biorĢ siħ z odrzucenia
Boga a ubstwiania czþowieka. Przejawia siħ w liberalizmie jak rwnieŇ w prĢdach nowoŇytnych (patrz np.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Naturalizm_(filozofia)
).
4
dziaþaı istot inteligentnych od zjawisk powodowanych procesami deterministycznymi lub
chaotycznymi Î patrz np. The Design Inference, W.Dembski, Cambridge Uni. Press, 1998.
JeĻli wiħc istnieje doĻę powszechnie akceptowana moŇliwoĻę odrŇnienia rezultatw
oddziaþywaı czysto naturalnych od tych bħdĢcych wynikiem inteligentnego dziaþania, to
gdzie, w jakich dziedzinach moŇemy spodziewaę siħ odkryę Ļlady BoŇego dziaþania, bez
koniecznoĻci liczenia siħ z zarzutem oddawania czci ábogu-zapchajdziurzeÑ
2
. Na to trudne
i zarazem fascynujĢce pytanie poszukuje siħ dziĻ odpowiedzi korzystajĢc z badaı
w dziedzinie kosmologii (problem poczĢtkw Kosmosu - teoria Wielkiego Wybuchu,
zasada antropiczna), teorii informacji (zagadnienie Ņrdeþ informacji), logiki (Teoria
GoedelÓa) czy biologii (teoria inteligentnego projektu).
Teoria poczĢtku Kosmosu Î Wielkiego Wybuchu
W 1916 r. Einstein zaproponowaþ rwnania nazwane pŅniej rwnaniami Oglnej Teorii
WzglħdnoĻci. Rwnania te (przynajmniej w ich oryginalnej formie) nie miaþy rozwiĢzaı
opisujĢcych wieczny, statyczny kosmos. RozwiĢzania tego rwnania, w przypadku
wypeþnienia kosmosu materiĢ, ukazujĢ WszechĻwiat rozszerzajĢcy siħ, bĢdŅ kurczĢcy.
PrzywiĢzany do idei statycznego WszechĻwiata, Einstein juŇ rok pŅniej (1917)
wprowadza do rwnaı staþĢ kosmologicznĢ, ktra ma umoŇliwiaę zbalansowanie siþ
przyciĢgania i odpychania, a wiħc i wieczny, statyczny Kosmos. Po odkryciu przez
Hubble'a w 1929 roku faktu ekspansji WszechĻwiata - bħdĢcej wynikiem Wielkiego
Wybuchu, Einstein porzuca koncepcjħ modelu statycznego, a wprowadzenie do swoich
rwnaı staþej kosmologicznej nazywa swojĢ najwiħkszĢ pomyþkĢ.
Prof. H. Schaefer w referacie áWielki Wybuch, Stephen Hawking i BgÑ ukazuje maþo
znane w Polsce kulisy zaciekþej dyskusji wokþ tej teorii naukowej. O jej znaczeniu
Ļwiadczy cytat z artykuþu komentujĢcego na pierwszej stronie w Los Angeles Times
wyniki pomiaru fluktuacji promieniowania tþa po Wielkim Wybuchu áTo odkrycie,
wþaĻnie dokonane, sprawia, Ňe idea WszechĻwiata stworzonego przez Boga, jest ideĢ
akceptowalnĢ dziĻ duŇo bardziej niŇ kiedykolwiek na przestrzeni ostatnich 100 latÑ.
Zasada Antropiczna
Wraz z odrzuceniem Boga i jego twrczej roli w dziejach Kosmosu, Ziemi i czþowieka
gruntownej krytyce poddano antropocentryzm i áziemio Î centryzmÑ we wszelkich jego
przejawach. Tak zwana zasada Kopernikaıska (nie majĢca duŇo wsplnego z badaniami
wielkiego polskiego astronoma) utrzymuje, Ňe Ziemia jest jedynie maþo istotnym
zakĢtkiem Kosmosu, jednym z wielu miejsc, gdzie Ňycie miaþo moŇliwoĻę
i wyewoluowaþo z materii nieorganicznej. Steven Weinberg, jeden z wybitnych fizykw
czĢstek elementarnych i wojujĢcy materialista, stwierdziþ w The First Three Minutes
2
ábg-zapchajdziuraÑ (god of the gaps) Î koncepcja filozoficzna krytykujĢca skþonnoĻę pewnych religijnych osb do
czynienia Boga odpowiedzialnym za wszelkie obserwowane, zadziwiajĢce i niezrozumiaþe w danej chwili zjawiska. Postħp
w naukach przyrodniczych wyjaĻnia wiele z tych zjawisk i okreĻlany w ten sposb Bg zajmuje coraz mniejszĢ przestrzeı
niezrozumiaþych zjawisk.
5
á ... Trudno nam w to uwierzyę i przyjĢę, Ňe [caþa Ziemia] jest jedynie maleıkĢ czĢsteczkĢ
wielkiego i wrogiego WszechĻwiata ... Im lepiej poznajemy WszechĻwiat tym bardziej
wydaje siħ nam ona bez znaczenia.Ñ Freud zaĻ napisaþ á ... KiedyĻ sĢdziliĻmy, Ňe
zamieszkujemy centralne ciaþo ograniczonego WszechĻwiata, aŇ Kopernik, Galileusz
i Newton rozpoznali, Ňe Ziemia to maleıki satelita doĻę marginalnej gwiazdy ...Ñ
PrzeĻwiadczenie to okazaþo siħ jednak bþħdnym. Okazaþo siħ, Ňe Ziemia, KsiħŇyc, ukþad
sþoneczny, jego poþoŇenie w galaktyce jak i wartoĻci liczbowe wielu staþych fizyko-
chemicznych jest niezwykle wyjĢtkowe. Okazaþo siħ, Ňe maþe (a czasem minimalne)
zmiany tych wielkoĻci uniemoŇliwiþyby Ňycie w oparciu o zwiĢzki wħgla (a jedynie takie
znamy).
Fakty te doprowadziþy do sformuþowania Zasady Antropicznej, ktra w tzw. silnym
sformuþowaniu brzmi: áWszechĻwiat musiaþ mieę te wþaĻciwoĻci, to one umoŇliwiþy
powstanie Ňycia w pewnym okresie jego historiiÑ. Implikacje tego stanowiska dla dialogu
nauki i religii zostaþy omwione w referacie prof. SchaeferÓa poniŇej.
Teoria Inteligentnego Projektu i Ņrdþa informacji
Coraz wiħksza iloĻę biologw i biochemikw uĻwiadamia sobie problemy stojĢce na
drodze naukowego objaĻnienia poczĢtkw Ňycia, w tym nieadekwatnoĻę wyjaĻnieı
odnoĻnie powstania Ňycia na Ziemi w oparciu o zdarzenia losowe (chaotyczne)
wzmocnione zjawiskiem doboru naturalnego czy teŇ innymi znanymi procesami
naturalnymi. Szczeglnie istotny jest problem Ņrdeþ powstania informacji genetycznej Î
stĢd np. spekulacje F.CrickÓa - noblisty, wspþodkrywcy struktury DNA, odnoĻnie
álĢdowaniaÑ Ňywej komrki z kosmosu, (tzw. teoria panspermii) - Life itself (1981).
Wedþug zwolennikw teorii Inteligentnego Projektu duŇo bardziej prawdopodobne jest Ňe,
Ņrdþem tej informacji jest sam Stwrca. Wielu wĢtpi (patrz np. wykþad prof. W. Gitta
w poprzednim numerze naszego biuletynu), Ňe Ņrdþem informacji moŇe byę materia
nieoŇywiona (zaþoŇenie takie jest immanentnĢ czħĻciĢ jakiejkolwiek wersji teorii
ewolucji).
KoıczĢc, pragnħ podkreĻlię, Ňe to pytanie odnoĻnie moŇliwoĻci istnienia Ļladw BoŇego
dziaþania frapuje nie tylko myĻlicieli chrzeĻcijaıskich. George Greenstein, profesor fizyki
w Amherst College (panteista) rozwaŇania odnoĻnie Zasady Antropicznej konkluduje
sþowami: áKiedy przeglĢdamy wszystkie te dane, to narasta w nas przeĻwiadczenie, Ňe
jakiĻ nadnaturalna istota, czy raczej Istota Î z wielkiej litery ÒIÓ Î musi byę w to
zaangaŇowana. Czy jest moŇliwe, Ňe nagle, nieĻwiadomie, natknħliĻmy siħ na naukowy
dowd istnienia Nadrzħdnej Istoty? Czy byþ to Bg, ktry wkroczyþ, i w ten sposb
opatrznoĻciowo stworzyþ kosmos dla naszego poŇytku?Ñ. ZaĻ Stephen Hawkings, jeden
z najbardziej znanych fizykw dnia dzisiejszego w áKrtkiej historii czasuÑ stwierdza:
áJest caþkiem moŇliwe, Ňe Bg dziaþa w sposb, ktry nie moŇe byę wyjaĻniony przez
prawa naukoweÑ.
6
[ Pobierz całość w formacie PDF ]