Źródła pól elektromagnetycnych, Czynniki szkodliwe
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
BEZPIECZEÑSTWO PRACY 4/2002
mgr in¿. KRZYSZTOF GRYZ
mgr in¿. JOLANTA KARPOWICZ
Centralny Instytut Ochrony Pracy
ród³a pól elektromagnetycznych
monitory ekranowe
onitory ekranowe s³u¿¹ do
prezentacji informacji w po-
staci graficznej lub tekstowej
oraz kontroli wzrokowej informacji wpro-
wadzanych przez u¿ytkownika w czasie
pracy z komputerem lub innym urz¹dze-
niem. Najczêciej spotykane s¹ monitory
z lamp¹ kineskopow¹ (CRT cathode ray
tube) kolorowe lub monochromatycz-
ne. Ostatnio nastêpuje gwa³towne rozsze-
rzenie zakresu stosowania monitorów
z ekranami ciek³okrystalicznymi (LCD
liquid crystal display), eksploatowanych
zarówno z komputerami przenonymi jak
i stacjonarnymi. W miarê dalszego dosko-
nalenia ich parametrów optycznych oraz
obni¿ania kosztów produkcji, zast¹pi¹ one
zapewne monitory CRT, poniewa¿ zaj-
muj¹ znacznie mniej miejsca w przestrze-
ni stanowiska pracy.
cego o czêstotliwoci powtarzania 50 Hz,
zawieraj¹ce nieparzyste harmoniczne
o czêstotliwociach do ok. 1 kHz (rys. 2).
Publikacja opracowana w ramach reali-
zacji prac upowszechniaj¹cych wyniki
zadañ badawczych programu wieloletnie-
go (b. SPR-1) pn. Bezpieczeñstwo
i ochrona zdrowia cz³owieka w rodowi-
sku pracy dofinansowanego przez Ko-
mitet Badañ Naukowych
Warunki
ekspozycji pracowników
Pracownicy znajduj¹ siê w zasiêgu pól
elektromagnetycznych wytwarzanych
przez monitory w czasie pracy z kompu-
terem lub wtedy, gdy przebywaj¹ w po-
bli¿u w³¹czonego komputera na s¹sied-
nim stanowisku pracy. Praca przy moni-
torze ekranowym wi¹¿e siê z siedzeniem
w odleg³oci zwykle od ok. 0,4 do 1 m od
monitora i obserwacj¹ wywietlanych na
jego ekranie informacji. W zale¿noci od
charakteru pracy mo¿e to dotyczyæ nawet
ca³ego dnia pracy, z krótkimi przerwami
rekreacyjnymi, wynikaj¹cymi m.in. z po-
stanowieñ obowi¹zuj¹cych przepisów.
Ocena, w odniesieniu do pól w ca³ym
zakresie czêstotliwoci (0 Hz ÷ 300 GHz),
polega na ustaleniu w zasiêgu jakiej stre-
Monitory jako ród³o
pól elektromagnetycznych
Kryteria oceny
ekspozycji pracowników
Monitory z lamp¹ kineskopow¹ wy-
twarzaj¹ pola elektromagnetyczne o sze-
rokim widmie czêstotliwoci, pocz¹wszy
od pól elektrostatycznych a¿ do pól wiel-
kiej czêstotliwoci:
pole elektrostatyczne ekranu i za-
silacza wysokiego napiêcia (9 ÷ 30 kV
zale¿nie od przek¹tnej ekranu)
pola ma³ej czêstotliwoci ok. 50 ÷
120 Hz uk³adów zasilania monitora
(50Â Hz) oraz odchylania pionowego,
o przebiegu pi³okszta³tnym lub zbli¿onym
do niego
pola redniej czêstotliwoci ok. 15 ÷
125 kHz uk³adów odchylania poziome-
go, o przebiegu pi³okszta³tnym lub zbli-
¿onym do niego
pola wielkiej czêstotliwoci wzmac-
niaczy wizji.
Pola pi³okszta³tne charakteryzuje bardzo
szerokie widmo czêstotliwoci, zawieraj¹-
ce oprócz sk³adowej podstawowej, o czê-
stotliwoci powtarzania impulsów, równie¿
kolejne harmoniczne (rys. 1).
Monitory z ekranami ciek³okrystalicz-
nymi wytwarzaj¹ równie¿ pola niesinu-
soidalne. Dominuj¹ pola uk³adu zasilaj¹-
Przepisy krajowe nie wyró¿niaj¹ spe-
cjalnego podejcia do oceny pól elektro-
magnetycznych wytwarzanych przez
sprzêt komputerowy i ekspozycji zatrud-
nionych przy jego obs³udze pracowników.
Postanowienia przepisów odnosz¹ siê
w równym stopniu do wszystkich osób wy-
konuj¹cych pracê zwi¹zan¹ z ekspozycj¹
na pola elektromagnetyczne, wytwarzane
przez ró¿nego rodzaju urz¹dzenia.
Zgodnie z obowi¹zuj¹cymi obecnie
przepisami krajowymi [6], ekspozycja
zawodowa jest oceniana na podstawie
wartoci natê¿enia pola elektrycznego
i magnetycznego dzia³aj¹cego na pracow-
nika. Zasady wykonywania pomiarów
precyzuje polska norma PN-T-06580 [5].
Norma dopuszcza równie¿ wykorzysta-
nie wartoci indukcji magnetycznej do
oceny pola magnetycznego. Zgodnie
z norm¹, ekspozycjê pracowników oce-
nia siê na podstawie pomiarów wykona-
nych w miejscach przebywania pracow-
ników, ale po odsuniêciu ludzi z obszaru
pomiarowego, aby zachowaæ jednolite
warunki pomiarów.
Rys. 1. Widmo amplitudowo-czêstotliwociowe pola
magnetycznego wytwarzanego przez uk³ad odchyla-
nia poziomego monitora z lamp¹ kineskopow¹ (CRT)
a) przebieg w funkcji czasu
b) widmo amplitudowo-czêstotliwociowe
Rys. 2. Pole magnetyczne wytwarzane przez uk³ad
zasilania monitora z ekranem ciek³okrystalicznym
(LCD)
13
BEZPIECZEÑSTWO PRACY 4/2002
fy oddzia³ywania znajduje siê stanowisko
pracy oraz okreleniu czasu nara¿enia
w przypadku ekspozycji w strefie zagro-
¿enia. Trzy strefy oddzia³ywania pola
porednia, zagro¿enia i niebezpieczna,
zwane s¹ strefami ochronnymi, a obszar
poza strefami ochronnymi to tzw. strefa
bezpieczna.
Tabela 2
KRYTERIA DOTYCZ¥CE WIELKOCI PÓL
ELEKTROMAGNETYCZNYCH, POZWALAJÂ¥-
CE NA OZNAKOWANIE MONITORÓW EKRA-
NOWYCH (CRT i LCD) SYMBOLEM TCO95
LUB TCO99 [12, 13]
Zasady ekspozycji zawodowej w obrêbie stref
ochronnych zdefiniowano nastêpuj¹co:
w strefie bezpiecznej przebywanie pracowników
jest dozwolone bez ograniczeñ czasowych
w strefie poredniej mog¹ przebywaæ pracowni-
cy zatrudnieni przy ród³ach pól w czasie jednej
8-godzinnej zmiany roboczej
w strefie zagro¿enia czas przebywania pracow-
ników jest krótszy od zmiany roboczej
w strefie niebezpiecznej przebywanie pracowni-
ków jest zabronione (z wyj¹tkiem stosowania
przez nich rodków ochrony osobistej).
Rys. 3. Dopuszczalna ekspozycja na zmienne pole
elektryczne
*)
nie dotyczy monitorów LCD
ra, który powinien zawieraæ siê w grani-
cach ± 0,5 kV, w odleg³oci 10 cm od
powierzchni ekranu monitora.
Wymagania Szwedzkiej Rady Mier-
nictwa i Testów MPR [11] s¹ nieco
³agodniejsze ni¿ TCO:
równowa¿ny potencja³ elektrosta-
tyczny powierzchni ekranu < ± 0,5 kV
zmienne pole elektryczne z zakresu
ELF, w odleg³oci 50 cm przed ekranem
< 25 V/m
zmienne pole elektryczne z zakresu
VLF, w odleg³oci 50 cm dooko³a moni-
tora < 2,5 V/m
zmienne pole magnetyczne z zakre-
su ELF, w odleg³oci 50 cm dooko³a mo-
nitora <Â 0,25
mT
zmienne pole magnetyczne z zakre-
su VLF, w odleg³oci 50 cm dooko³a mo-
nitora <Â 0,025Â mT
Porównanie poziomów pól elektrycz-
nych i magnetycznych, które mog¹ wy-
stêpowaæ wokó³ monitorów spe³niaj¹cych
kryteria TCO, z poziomami dopuszczal-
nymi dla ekspozycji ludzi pokazano na
rysunkach 3. i 4. Wymagania TCO sta-
wiane monitorom s¹ znacznie ostrzejsze
od warunków dopuszczalnej ekspozycji
ludzi (co najmniej 10-krotnie, zale¿nie od
czêstotliwoci).
Spe³nienie wszystkich wymagañ do-
tycz¹cych wielu parametrów technicz-
nych monitora, w tym odnonie maksy-
malnych wartoci pól elektrycznych i ma-
gnetycznych wystêpuj¹cych w otoczeniu
monitora, upowa¿nia producenta do ozna-
kowania go odpowiednim symbolem.
Oznaczenie monitora symbolem TCO95;
TCO99 lub MPR jest zatem równocze-
nie potwierdzeniem, ¿e w jego otocze-
niu, w tym równie¿ na stanowisku pracy
operatora, wystêpuj¹ jedynie pola elek-
Na obszarze stref ochronnych mog¹
przebywaæ wy³¹cznie pracownicy, u któ-
rych w wyniku przeprowadzonych badañ
lekarskich stwierdzono brak przeciw-
wskazañ zdrowotnych do ekspozycji za-
wodowej na pola elektromagnetyczne.
W tabeli 1. zestawiono dopuszczalne
wartoci: natê¿enia pola elektrycznego E
oraz indukcji magnetycznej B w odniesie-
niu do ekspozycji ca³ego cia³a pracowni-
ka, dla wybranych zakresów czêstotliwo-
ci, w których zawieraj¹ siê pola wytwa-
rzane przez monitory ekranowe.
Krajowe przepisy s¹ zbli¿one lub nieco
ostrzejsze od obowi¹zuj¹cych w innych
pañstwach europejskich i podanych w za-
leceniach miêdzynarodowych (rys. 3. i 4.).
Na rys 3. i 4. zastosowano nastêpuj¹-
ce oznaczenia:
NDN2001 8 godz. wartoæ roz-
graniczaj¹ca strefê zagro¿enia od strefy
Rys. 4. Dopuszczalna ekspozycja na zmienne pole
magnetyczne
poredniej ekspozycji zawodowej [6]
ICNIRP pracownicy zalecenia
ICNIRP w odniesieniu do ekspozycji za-
wodowej [10]
ICNIRP ogó³ ludnoci zalecenia
ICNIRP w odniesieniu do ekspozycji lud-
noci [10]
TCO kryteria oznakowania moni-
torów zgodnie z wymaganiami TCO95
i TCO99 [12-13].
Kryteria oceny
emisyjnoci monitorów
Najbardziej rozpowszechnione kryte-
ria oceny parametrów technicznych sprzê-
tu komputerowego, w tym monitorów
CRT i LCD, zosta³y opracowane przez
Szwedzk¹ Konfederacjê Pracowników
TCO [12, 13].
Wymagania ustalone przez TCO od-
nonie pól elektromagnetycznych wytwa-
rzanych przez monitory maj¹ na celu
zmniejszenie tych pól do poziomu tech-
nicznie mo¿liwego do osi¹gniêcia, tak aby
nie wprowadzaæ do rodowiska pracy nie-
potrzebnych czynników. Wymagania te nie
maj¹ charakteru dopuszczalnej wartoci
w stosunku do ekspozycji ludzi (tab. 2).
Natê¿enie pola elektrostatycznego
przed ekranem monitorów CRT okrelo-
ne jest przez równowa¿ny potencja³ elek-
trostatyczny powierzchni ekranu monito-
Tabela 1
WARTOCI DOPUSZCZALNE WÂ ODNIESIENIU DO
8-GODZINNEJ EKSPOZYCJI ZAWODOWEJ NA POLA
ELEKTRYCZNE I MAGNETYCZNE CA£EGO CIA£A
NA GRANICY POMIÊDZY STREF¥ POREDNI¥
I ZAGRO¯ENIA [6]
gdzie: f czêstotliwoæ w jednostkach z kolumny zakres
czêstotliwoci
14
BEZPIECZEÑSTWO PRACY 4/2002
tromagnetyczne o znacznie mniejszych
natê¿eniach ni¿ dopuszczalne w odnie-
sieniu do ekspozycji ludzi.
poziomy zmiennych pól elektromagne-
tycznych na stanowiskach pracy z moni-
torami wyposa¿onymi w lampy kinesko-
powe s¹ znacznie mniejsze od wartoci
wyznaczaj¹cych granicê strefy zagro¿e-
nia w odniesieniu do ekspozycji pracow-
ników (ok. 100 ÷ 1000 razy w zale¿noci
od czêstotliwoci pola i rodzaju monito-
ra). Natê¿enia pól elektrycznych i ma-
gnetycznych wokó³ monitorów ciek³okry-
stalicznych s¹ od kilku do kilkudziesiê-
ciu razy mniejsze od pól monitorów z lam-
p¹ kineskopow¹ (z uwagi na mniejsze
wartoci pr¹dów i napiêæ niezbêdnych do
uzyskania obrazu). Przyk³adowe rozk³a-
dy pól magnetycznych zmierzonych wo-
kó³ monitorów, dostêpnych obecnie na
rynku, zaprezentowano na rys. 8. i 9. Spo-
ród pól zmiennych dominuj¹ pola oby-
dwu uk³adów odchylania.
Przy niektórych monitorach starszego
typu, które znajduj¹ siê jeszcze w u¿yciu,
mog¹ wystêpowaæ jedynie wiêksze od
uznawanych za dopuszczalne: potencja³
elektrostatyczny ekranu monitora i natê-
¿enie pola elektrostatycznego przed ekra-
nem. Jest to szczególnie prawdopodobne
w sezonie jesienno-zimowym, kiedy
w pomieszczeniach bez klimatyzacji wy-
stêpuje suche powietrze. Na rysunku 7.
przedstawiono histogram wielkoci poten-
cja³u elektrostatycznego powierzchni
ekranu monitorów badanych w latach
1987-1996 [1]. Pomiary wykonano przy
wilgotnoci powietrza poni¿ej 35%. Przy
wiêkszej wilgotnoci nastêpuje bardzo
szybkie roz³adowanie ekranu i wartoæ
wystêpuj¹cego na ekranie potencja³u
gwa³townie siê zmniejsza. W takich wa-
runkach problemy zwi¹zane z elektrycz-
noci¹ statyczn¹ nie wystêpuj¹.
Metodyka
pomiarów ekspozycji
Wymagania TCO i MPR precyzuj¹
cile warunki wykonania pomiarów.
Lokalizacjê punktów, w których nale¿y
wykonaæ pomiary pól elektrycznych
i magnetycznych w celu sprawdzenia
wymagañ TCO pokazano na przyk³adzie
monitora CRT (rys. 5. i 6.). Procedura po-
miarowa w odniesieniu do monitorów
LCD jest identyczna.
Sprawdzenie czy dany typ monitora
spe³nia rzeczywicie wymagania TCO
wymaga stosowania szerokopasmowych
mierników wartoci skutecznej, o dwóch
oddzielnych pasmach czêstotliwoci ELF
i VLF. Mierniki tego typu s¹ z tego po-
wodu stosunkowo ³atwo dostêpne na ryn-
ku. Jednak ze wzglêdu na cis³e wyma-
gania metodyczne TCO, precyzuj¹ce
m.in. warunki rodowiskowe w jakich
przeprowadzone maj¹ byæ pomiary, po-
prawne ich wykonanie jest mo¿liwe je-
dynie w specjalnym pomieszczeniu naj-
lepiej w komorze ekranowanej elektroma-
gnetycznie, w której nie ma pól elektrycz-
nych i magnetycznych zak³ócaj¹cych po-
miary.
Zastosowanie takich mierników sze-
rokopasmowych ELF i VLF do oceny wa-
runków ekspozycji ludzi, wymaga przed
jej dokonaniem skorygowania wyników
pomiaru, uwzglêdniaj¹cego widmo mie-
rzonych pól niesinusoidalnych i zale¿noæ
wartoci dopuszczalnej ekspozycji od czê-
stotliwoci [6]. Odpowiedni sposób po-
stêpowania z wynikami po-
miaru pól niesinusoidalnych,
wykonanych szerokopasmo-
wym miernikiem wartoci
skutecznej, opisano w odrêb-
nej publikacji [2].
Rys. 5. Lokalizacja punktów pomiarowych wg pro-
cedury okrelonej przez TCO, w czasie pomiarów
zmiennego pola elektrycznego w pasmach czêstotli-
woci: a) 5 Hz ÷ 2 kHz; b) 2 kHz ÷ 400 kHz [12, 13]
Rys. 6. Lokalizacja punktów pomiarowych wg pro-
cedury okrelonej przez TCO, w czasie pomiarów
zmiennego pola magnetycznego w pasmach czêsto-
tliwoci 5 Hz ÷ 2 kHz oraz 2 kHz ÷ 400 kHz [12, 13]
Dostêpne obecnie na rynku monitory w zdecydowanej
wiêkszoci s¹ oznaczone jako spe³niaj¹ce wymagania TCO.
Przeprowadzone wyrywkowe badania w laboratorium
CIOP potwierdzi³y wiarygodnoæ oznaczenia dokonywa-
nego przez producentów. Wspó³czenie produkowane
monitory, nawet bez oznaczenia, z regu³y równie¿ charak-
teryzuje stosunkowo niedu¿y potencja³ elektrostatyczny
ekranu, nie przekraczaj¹cy 1 kV.
Ocena
ekspozycji pracowników
Rys. 7. Potencja³ elektrostatyczny powierzchni ekra-
nu zmierzony przy 145 typach monitorów ekrano-
wych, wyniki badañ autorów z lat 1987-1996 [1]
Pomiary wykonane wokó³ monitorów
wskazuj¹, ¿e równie¿ zmienne pola elek-
tryczne z zakresu ELF, które zgodnie
z wymaganiami TCO i MPR, nie s¹ oce-
niane z boku i z ty³u monitora, tzn. w miej-
scach, w których wystêpuj¹ pola przewo-
dów zasilaj¹cych, nie osi¹gaj¹ znacznych
wartoci. Zmierzone z ty³u wielu typów
monitorów natê¿enie pola elektrycznego
Natê¿enia pól elektromagnetycznych
wytwarzanych przez wszystkie badane
monitory ekranowe spe³niaj¹ z du¿ym za-
pasem podane powy¿ej wymagania kra-
jowych przepisów bezpieczeñstwa i higie-
ny pracy. W wyniku badañ prowadzonych
w latach 80. i 90. w Centralnym Instytu-
cie Ochrony Pracy [1, 3] wykazano, ¿e
nie przekracza wartoci ok. 150 ÷ 200 V/m.
S¹ to pola o wartociach typowych dla
biurowego sprzêtu zasilanego napiêciem
220 V. Przyk³ady wielkoci typowych pól
elektrycznych i magnetycznych w otocze-
niu urz¹dzeñ biurowych zestawiono w ta-
beli 3.
15
BEZPIECZEÑSTWO PRACY 4/2002
Tabela 3
WIELKOÆ PÓL ELEKTRYCZNYCH I MAGNETYCZ-
NYCH Z PASMA CZÊSTOTLIWOCI ELF (W TYM CZÊ-
STOTLIWOCI PRZEMYS£OWEJ) WOKÓ£ PRZYK£A-
DOWYCH URZ¥DZEÑ BIUROWYCH
kie w stosunku do wartoci dopuszczalnych
w odniesieniu do ekspozycji ludzi.
*
*
*
Z uwagi na niskie poziomy wytwarza-
nych pól elektromagnetycznych nie ma
potrzeby specjalnego ograniczania eks-
pozycji pracowników. Jedynie w przypad-
ku monitorów ekranowych starszego
typu, przy niskiej wilgotnoci powietrza
w pomieszczeniu z monitorem i braku
wystarczaj¹cej naturalnej neutralizacji po-
tencja³u elektrostatycznego ekranu i za-
uwa¿alnego zwiêkszenia pola elektrosta-
tycznego, po¿¹dane jest stosowanie uzie-
mionych filtrów ekranowych o w³aciwo-
ciach antyelektrostatycznych. WÂ przy-
padku monitorów z wybudowanym fil-
trem antyelektrostatycznym, celowoæ
stosowania dodatkowych filtrów ekrano-
wych mo¿e byæ uzasadniona konieczno-
ci¹ poprawy warunków pracy wzroko-
wej przez eliminacjê odblasków i popra-
wê kontrastu ogl¹danego obrazu.
doczne dr¿enie obrazu na ekranie moni-
torów z lamp¹ kineskopow¹. Jest ono
uci¹¿liwe dla pracowników i utrudnia
warunki pracy wzrokowej. Wystêpuje ono
na skutek oddzia³ywania zewnêtrznych
pól magnetycznych (np. od instalacji za-
silaj¹cej) o czêstotliwoci zbli¿onej do
czêstotliwoci pracy uk³adów odchylania
pionowego (pola sieciowe 50 Hz i ich
harmoniczne) pocz¹wszy od indukcji
magnetycznej ok. 0,5 mT (500 razy mniej-
sze od granicy strefy zagro¿enia). Obo-
wi¹zek zapewnienia odpowiednich wa-
runków pracy wzrokowej przez praco-
dawcê (obraz na ekranie stabilny, bez têt-
nieñ lub innych form niestabilnoci) wy-
nika z przepisów krajowych [7]. W takiej
sytuacji poprawê daje przestawienie
monitora w inne miejsce, gdzie indukcja
magnetyczna jest poni¿ej wymienionych
wartoci lub zastosowanie monitora cie-
k³okrystalicznego (rozwi¹zanie bardziej
kosztowne).
Bardziej istotnym ni¿ ekspozycja na
pola elektromagnetyczne za-
gadnieniem zwi¹zanym
z charakterem pracy przy
monitorze, jest obci¹¿enie
narz¹du wzroku i uk³adu
miêniowo-szkieletowego. Pe³ne omó-
wienie problematyki bezpieczeñstwa i hi-
gieny pracy z monitorami ekranowymi
mo¿na znaleæ w wydanym przez Cen-
tralny Instytut Ochrony Pracy poradniku
[4]. Obowi¹zek zapewnienia organizacji
pracy i stanowisk pracy w sposób zabez-
pieczaj¹cy pracowników przed oddzia³y-
waniem czynników uci¹¿liwych nak³ada-
j¹ na pracodawcê przepisy bezpieczeñ-
stwa i higieny pracy [7, 9].
Z uwagi na charakter pracy z monito-
rem ekranowym (praca monotoniczna,
uci¹¿liwe warunki ergonomiczne i obci¹-
¿enie stresem) kobiety w ci¹¿y mog¹ byæ
zatrudniane przy pracy z monitorami do
4 godzin w ci¹gu zmiany roboczej, bez
wzglêdu na wielkoæ ekspozycji na pola
elektromagnetyczne [8].
Wyniki badañ ekspozycji na pola elek-
tromagnetyczne wystêpuj¹ce wokó³ urz¹-
dzeñ sieci komputerowej, wskazuj¹ rów-
nie¿, ¿e poziomy tych pól s¹ pomijalnie
ma³e w stosunku do wartoci dopuszczal-
nych, okrelonych w obowi¹zuj¹cych
przepisach krajowych (z uwagi na stoso-
wanie stosunkowo niskich napiêæ i natê-
¿eñ pr¹dów w serwerach, ich zasilaczach
oraz w sieciach transmisyjnych).
W wietle powy¿szych danych, z uwa-
gi na znikomo ma³e pola elektromagne-
tyczne wytwarzane przez monitory ekra-
Pomiary pól elektrycznych zmiennych
wskazuj¹ równie¿, ¿e w wiêkszoci przy-
padków monitory oznaczone jako TCO
rzeczywicie spe³niaj¹ kryteria TCO. Pola
elektromagnetyczne wystêpuj¹ce nawet
wokó³ monitorów nie oznaczonych sym-
bolem TCO, zwykle nie s¹ wiêksze ni¿
dwukrotne wartoci podane w kryteriach
TCO, a wiêc s¹ to równie¿ pola o niewiel-
kich poziomach w porównaniu do do-
puszczalnej ekspozycji pracowników.
Wyznaczenie wskanika ekspozycji zde-
finiowanego w krajowych przepisach [5, 6],
oznacza w przypadku pól wytwarzanych
przez monitory, pomno¿enie prezentowa-
nych wyników pomiarów przez wskanik
o wartoci od ok. 4 do 5. Wartoci skorygo-
wane s¹ w dalszym ci¹gu bardzo niewiel-
Wspó³czesne monitory prawie w 100% spe³niaj¹ wyma-
gania MPR i TCO, które s¹ 500÷1000 razy ostrzejsze w sto-
sunku do przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy, obo-
wi¹zuj¹cych w Polsce.
Wymagania te s¹ obecnie powszech-
nie uznawane na ca³ym wiecie jako nie-
formalny standard okrelaj¹cy minimal-
ne wymagania techniczne, zarówno dla
producentów jak i u¿ytkowników sprzê-
tu komputerowego. Z góry mo¿na prze-
widzieæ, ¿e w przypadku monitorów wy-
produkowanych w ostatnich latach, ozna-
kowanych symbolem TCO, MPR lub LR
nie wyst¹pi¹ przekroczenia wartoci do-
puszczalnych wg przepisów krajowych
i wymagañ szwedzkich.
Czêsto obawy ze strony u¿ytkowników
sprzêtu komputerowego wzbudza wi-
Rys. 8. Indukcja magnetyczna, z pasma czêstotli-
woci ELF (5 Hz ÷ 2 kHz), zmierzona wokó³ wy-
branych monitorów
Rys. 9. Indukcja magnetyczna, z pasma czêstotli-
woci VLF (2 ÷ 400 kHz), zmierzona wokó³ wy-
branych monitorów
16
BEZPIECZEÑSTWO PRACY 4/2002
nowe, dalsze prowadzenie pomiarów pól
elektromagnetycznych przy monitorach
jest ca³kowicie bezzasadne [3].
PIMIENNICTWO
[1] Gryz K. Karpowicz J. Pola elektromagne-
tyczne w rodowisku pracy. Seria Zarz¹dzanie
bezpieczeñstwem i higien¹ pracy. Red. nauk.
D. Koradecka, Warszawa, CIOP 2000
[2] Karpowicz J., Gryz K. Specyfika pomia-
rów i oceny wolnozmiennych pól magnetycz-
nych w rodowisku pracy. Podstawy i Metody
Oceny rodowiska Pracy, 2(28), 2001, s. 239-
249
[3] Korniewicz H., Gryz K. Pól elektromagne-
tycznych monitorów nie trzeba mierzyæ. Bez-
pieczeñstwo Pracy 9 (314), 1997, s. 30
[4] Komputerowe stanowisko pracy aspekty
zdrowotne i ergonomiczne Pr. zb., Warsza-
wa, CIOP 1997
[5] PN-T-06580 Ochrona pracy w polach
i promieniowaniu elektromagnetycznym w za-
kresie czêstotliwoci od 0 Hz do 300 GHz
[6] Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki
Spo³ecznej z dnia 2 stycznia 2001 r. zmienia-
j¹ce rozporz¹dzenie w sprawie najwy¿szych
dopuszczalnych stê¿eñ i natê¿eñ czynników
szkodliwych dla zdrowia w rodowisku pracy.
DzU nr 4, poz. 36
[7] Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie
bezpieczeñstwa i higieny pracy na stanowi-
skach wyposa¿onych w monitory ekranowe.
DzU nr 148, poz. 973
[8] Rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia 10
wrzenia 1996 r. w sprawie wykazu prac
wzbronionych kobietom. DzU nr 114, poz. 545
[9] Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 26 wrzenia 1997 r. w spra-
wie ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i hi-
gieny pracy. DzU nr 129, poz. 844
[10] ICNIRP International Commission on
Non-Ionizing Radiation Protection, Guidelines
for Limiting Exposure to Time-Varying Elec-
tric, Magnetic, and Electromagnetic Fields (up
to 300 GHz), Health Physics, vol. 74, No. 4
(April), pp. 494-522, 1998
[11] MPR National Board for Measurement and
Testing, Sweden. Report MPR 1990:8, Test
methods for Visual Display Units 1990.12.10,
MPR 1990:10, User«s Handbook for Evalu-
ating Visual Display Units, 1990.12.31
[12] TCO99 Certification TCO The Swe-
dish Confederation of Professional Employees.
Report No. 1. Requirements and test methods
for environmental labelling of displays (CRT);
Report No. 2. Requirements and test methods
for environmental labelling of display (flat),
Stockholm, 20.07.1998.
[13] TCO95 Certification TCO The Swe-
dish Confederation of Professional Employees.
Report No. 1. Third Edition, Requirements for
environmental labelling of personal computers,
Stockholm, 5.03.1996; Report No. 2. Third
Edition, Test methods for environmental label-
ling of personal computers, Stockholm,
22.05.1996
STANOWISKO
Rady Ochrony Pracy
w sprawie
problemów nara¿enia na promieniowanie jonizuj¹ce
(od róde³ stosowanych w medycynie)
Rada Ochrony Pracy na posiedzeniu w dniu 30 stycznia 2002 r. zapozna³a siê
z problemami nara¿enia na promieniowanie jonizuj¹ce pochodz¹ce od róde³ stoso-
wanych w medycynie. W wyniku oceny opracowania przedstawionego przez Instytut
Medycyny Pracy w £odzi oraz na podstawie g³osów w dyskusji, Rada wyra¿a nastê-
puj¹ce stanowisko:
1. Rada z uznaniem przyjê³a informacjê, ¿e ochrona radiologiczna pracowników
obs³uguj¹cych aparaturê medyczn¹ zawieraj¹c¹ ród³a izotopowe oraz wytwarzaj¹-
ce promieniowanie jonizuj¹ce (aparaty rentgenowskie) jest na wysokim poziomie or-
ganizacyjnym i fachowym, a przepisy prawne w tym zakresie s¹ zgodne z wymaga-
niami dyrektywy 96/29 Unii Europejskiej.
Pracownicy s³u¿by zdrowia zatrudnieni przy wykorzystaniu promieniowania joni-
zuj¹cego objêci s¹ systematyczn¹ kontrol¹ indywidualnych dawek napromieniowa-
nia, wykonywane przez Instytut Medycyny Pracy w £odzi w zakresie promieniowa-
nia rentgenowskiego oraz przez Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej
w zakresie promieniowania pochodz¹cego od róde³ izotopowych. Rada uzna³a za
szczególnie wa¿ne stwierdzenie, ¿e ponad 99% pracowników s³u¿by zdrowia otrzy-
muje dawki nie przekraczaj¹ce wartoci 10% limitów granicznych, a pojedyncze przy-
padki przekroczenia limitów s¹ na bie¿¹co wyjaniane przez s³u¿by nadzoru.
2. Aktualny poziom nara¿enia na promieniowanie jonizuj¹ce pracowników s³u¿by
zdrowia uzasadnia ponowne rozwa¿enie celowoci obecnie obowi¹zuj¹cych przepi-
sów prawnych skracaj¹cych czas pracy w tych dziedzinach medycyny, w których pro-
mieniowanie takie jest stosowane. Praktyka taka nie ma miejsca w ¿adnym innym
kraju europejskim, zasadne wydaje siê zatem przewiadczenie, ¿e rodki pozyskane
w wyniku weryfikacji tej zasady mog¹ byæ wykorzystane w inny sposób, korzystniej-
szy dla pracowników ochrony zdrowia.
3. Rada wyra¿a zaniepokojenie faktem niezgodnoci rozwi¹zañ z zakresu bezpie-
czeñstwa i ochrony zdrowia pracowników nara¿onych na promieniowanie jonizuj¹ce,
powsta³ych miêdzy ustaw¹ Prawo atomowe i przepisami wydanymi na podstawie
Kodeksu pracy oraz brakiem postêpów w zakresie tworzenia aktów wykonawczych
do tej ustawy. Odnosi siê to w szczególnoci do rozporz¹dzeñ dotycz¹cych stosowa-
nia promieniowania w medycynie, do wydania których zosta³ zobowi¹zany Minister
Zdrowia. Krytyczna ocena tego faktu ma dodatkowe ród³o w fakcie nie wykonania
odpowiedniej delegacji ustawowej przez 16 lat funkcjonowania poprzedniej ustawy
Prawo atomowe z 1986 r., co do dzi skutkuje brakiem odpowiednich systemów za-
pewnienia w³aciwej ochrony przed promieniowaniem pacjentów poddawanych ba-
daniom diagnostycznym oraz niedostatecznym bezpieczeñstwem w trakcie radiote-
rapii.
4. Rada podzieli³a przedstawiony pogl¹d, ¿e zakres odpowiedzialnoci i z³o¿ono-
ci problemu ochrony radiologicznej, zarówno personelu medycznego, jak i pacjen-
tów, uzasadnia (przywo³any w rozpatrywanym opracowaniu) postulat powo³ania cen-
tralnego orodka, koordynuj¹cego i wykonuj¹cego dzia³alnoæ w zakresie:
szkolenia lekarzy i personelu medycznego w zakresie ochrony radiologicznej,
wykonywania nadzoru nad jakoci¹ sprzêtu wykorzystuj¹cego promieniowanie
jonizuj¹ce w diagnostyce medycznej i terapii,
 wykonywania analiz funkcjonowania obowi¹zuj¹cych przepisów pod wzglêdem
poprawy bezpieczeñstwa pracowników i pacjentów oraz jakoci wiadczonych us³ug
medycznych, a tak¿e projektowania potrzebnych rozwi¹zañ prawnych.
5. Rada z zadowoleniem przyjê³a informacje o staraniach Ministerstwa Zdrowia
dotycz¹cych pozyskania rodków pomocowych PHARE w zakresie tworzenia syste-
mu zapewnienia kontroli jakoci w rentgenodiagnostyce, maj¹c wiadomoæ, ¿e ak-
ces Polski do Unii Europejskiej musi uwzglêdniæ inkorporacjê do polskiego prawa
wymagañ dyrektywy 97/43 do koñca br.
Poznañ, 27 lutego 2002 r.
Przewodnicz¹ca Rady Ochrony Pracy
/-/ Bo¿ena Borys-Szopa
17
Â
[ Pobierz całość w formacie PDF ]