!!! PRACA KŁAK !!!, Praca dyplomowa
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Rzeszów 10.06.2016 r.
Imię i nazwisko: DAMIAN GAIK
Nr Albumu: 42081
II rok, Bezpieczeństwo Wewnętrzne
studia niestacjonarne, drugiego stopnia
Praca zaliczeniowa
Przedmiot: Wiktymologia kryminalna
Temat: Pojęcie ofiary
Prowadzący: prof. nadzw. dr hab. Cz. Kłak
Rzeszów 2016
I. WIKTYMOLOGIA
Wiktymologia kryminalna, najmłodsza z gałęzi wiedzy w obrębie nauk karnych, wydzieliła się z nich jako dziedzina specjalistyczna, zajmująca się cechami ofiary przestępstwa. Pierwotnym zatem przedmiotem zainteresowań wiktymologii kryminalnej była osoba ofiary. W dalszym rozwoju dociekań badawczych przedmiot ten uległ poszerzeniu, sprecyzowaniu,
a wiktymologia zyskała rangę nauki samodzielnej, choć wielorako powiązanej z innymi naukami penalnymi. Przestępstwem nazywamy taki rodzaj działania, który wyrządza szkodę, uznaną za naruszenie zasad współżycia i zasad, które są chronione przez prawo. W tym kontekście pojawia się pojęcie sprawcy i ofiary. Czyn przestępny jest wynikiem interakcji bezpośredniej bądź pośredniej między sprawcą i ofiarą1.
Wiktymologia (łac. victima – ofiara oraz logos – nauka) – jest nauką zajmującą się ofiarami przestępstw oraz badaniem roli ofiary w genezie przestępstwa, zwłaszcza ustalaniem czynników to warzących podatność na stanie się ofiarą przestępstwa oraz metod zapobiegania temu. Jak podaje Ewa Bieńkowska, wiktymologia to nauka o wiktymizacji i ofiarach w kontekście funkcjonowania systemów wymiaru sprawiedliwości2.
W Wiktymologii możemy się spotkać z różnymi pojęciami ofiary. „Doświadczenie to nie jest to, co człowiekowi się przydarza. To jest to, co człowiek robi z tym, co mu się przydarza” tak Huxley przedstawia ofiarę w ujęciu psychologicznym. Przytaczając definicję ofiary powyższego cytatu można przedstawić ofiarę jako osobę, która poniosła straty emocjonalne, związane z przeżywaniem silnych emocji i stresu.
W Polskiej Karcie Praw Ofiary, ofiara została zdefiniowana jako osoba fizyczna, której dobro prawem chronione zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo, a także jej najbliżsi.
Również pojęcie ofiary zostało zdefiniowane w Dekleracji podstawowych zasady wymiaru sprawiedliwości odnoszących się do ofiar przestępstw i nadużyć władzy3.
Do przestępstwa nie można się przygotować, ani go w stu procentach przewidzieć, dlatego kiedy dotyka człowieka, reaguje on na nie szokiem, ponieważ nie zakładał tak trudnego
i urazowego doświadczenia. Ludzie odsuwają od siebie prawopodobieństwo popełnienia
__________
1 B. Hołtys, Kryminologia, Wyd. Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2007, s. 1258 i n.
2 E. Bieńkowska, Wiktymologia – koncepcje, kierunki badań, perspektywy. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1992.
3 Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ 40/34 z 29.11.1985 r.
na nich jakiegokolwiek przestępstwa, mówiąc: „Mnie to nie dotyczy”, „To spotyka tylko tych, którzy się o to proszą”, „Nie prowokuję takich sytuacji, dlaczego więc coś tak okropnego może mnie spotkać”, „Mam na to wpływ, bo potrafię zapobiec takiemu wydarzeniu”, „Potrafię skutecznie omijać przeszkody, jakie niesie życie” itd. To nierealistyczne myślenie pozwala ludziom wierzyć, że przestępstwo nigdy ich nie dotknie. Dlatego też, gdy w rezultacie splotu wydarzeń i okoliczności osoba pada ofiarą przestępstwa, powoduje to naruszenie jej ,wydawać by się nie mogło, całego przewidywalnego świata.
Pondato , przez to, że przestępstwo jest czymś nieoczekiwanym i niecodziennym, ofiara nie ma czasu na szybkie uruchomienie dostępnych jej zasobów, które posiada. Częstą reakcją ofiar na zdarzenie jest niedowierzanie i dezorientacje wobec tego co się stało.
II. OFIARA PRZESTĘPSTWA
Jednym z przedmiotów badań wiktymologicznych jest rola ofiary w genezie przestępstwa4.
W rozumieniu polskiego Kodeksu postępowania karnego ofiarą przestępstwa, czyli pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, a także instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna, choćby nie miała osobowości prawnej , której dobro prawnie zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo5.
Według deklaracji podstawowych zasad wymiaru sprawiedliwości odnoszących się do ofiar przestępstw i nadużyć władzy ofiara oznacza osobę, która indywidualnie lub wspólnie
z innymi osobami poniosła szkodę, włączając w to uszczerbek fizyczny lub psychiczny, dolegliwość emocjonalną, stratę materialną lub znaczące naruszenie jej podstawowych praw, w rezultacie działań lub zaniechań stanowiących naruszenie przepisów prawa karnego będących w mocy na terenie Państw Członkowskich, włącznie z przepisami zakazującymi kryminalnego nadużycia władzy. Ma ona w szczególności prawo do pomocy, godności, szacunku i współczucia, wolności od wtórnej wiktymizacji, dostępu do wymiaru sprawiedliwości, mediacji i pojednania się ze sprawcą, restytucji i kompensacji.
Osoba może być uznana za ofiarę w rozumieniu tej Deklaracji niezależnie od tego, czy sprawca jest zidentyfikowany, zatrzymany, prowadzone jest przeciwko niemu postępowanie __________
4 https://pl.wikipedia.org/wiki/Ofiara_przestępstwa
5 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. , Kodeks postępowania karnego
karne, czy jest skazany, i niezależnie od relacji rodzinnej pomiędzy sprawcą a ofiarą. Wyrażenie „ofiara” w odpowiednich sytuacjach obejmuje również najbliższą rodzinę i osoby pozostające na utrzymaniu bezpośredniej ofiary, jak również osoby, które poniosły szkodę angażując się w udzielenie pomocy ofierze lub w zapobieżenie staniu się ofiarą (inaczej niż w przyp. przestępstwa: stwierdzonego/wykrytego).
Postanowienia zawarte w deklaracji znajdują zastosowanie wobec wszystkich, bez różnic wynikających z kryteriów jakiegokolwiek typu, takich jak rasa, kolor skóry, płeć, wiek, język, religia, narodowość, przekonania polityczne lub inne, przekonania lub praktyki kulturowe, majątek, urodzenie lub status rodzinny, pochodzenie etniczne lub społeczne i niesprawność.
Pewne cechy osób, ich zachowanie czy wykonywane przez nie zawody mają wpływ na zwiększenie prawdopodobieństwa stania się ofiarą, również nieostrożność czy nieświadomość zagrożenia stwarza dogodną sytuację do zaistnienia przestępstwa.
Predestynacja są to cechy osoby, które mają znaczny wpływ na proces wiktymizacji potencjalnej ofiary na ofiarę rzeczywistą. Można wyróżnić kilka takich elementów jak: wiktymność, nieostrożność, predestynacja, prowokacja. Predestynacja jest to występowanie szczególnych cech u pewnych grup osób, które przez to narażają się na pokrzywdzenie przestępstwem zgwałcenia. Element ten może częściowo mieszać się z prowokacją, która polega na świadomym lub nieświadomym zachowaniu ofiary (np. agresja ze względu na skłonność do awanturnictwa, ubiór), co tym bardziej ma znaczenie przy dokonaniu wspomnianego czynu karalnego. Sam zwrot predestynacja zapewne znany jest studentom prawa, którzy mają już za sobą egzamin z prawa karnego. Chodzi mianowicie o „zbrodniarzy z urodzenia”, o czym wspominał Cesare Lombroso6. Przy zastosowaniu antropometrii w kryminalistyce doszedł do wniosku, iż niektóre osoby są wręcz „skazane” na popełnienie przestępstwa.
__________
6 Lombroso C., Człowiek - zbrodniarz w stosunku do antropologii, jurysprudencji i dyscypliny więziennej. Zbrodniarz urodzony, obłąkaniec zmysłu moralnego, t. I-II 1891, t. III 1892.
BIBLIOGRAFIA:
Dzieła zwarte:
1. Bieńkowska E., Wiktymologia – koncepcje, kierunki badań, perspektywy, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, 1992.
2.Grzegorczyk T., Tylman J., Polskie postępowanie karne, Wydawnictw Prawnicze LxisNexis,Warszawa, 2009.
3. Hołyst B., Wiktymologia, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa, 1997.
4. Lombroso C., Człowiek - zbrodniarz w stosunku do antropologii, jurysprudencji i dyscypliny więziennej. Zbrodniarz urodzony, obłąkaniec zmysłu moralnego, t. I-II 1891, t. III 1892.
Akty prawne
5. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego
Strony internetowe
6. https://pl.wikipedia.org/