[ćwiczenia] materiały od mgr Kurowskiej, ststystyka

Ćwiczenia – materiały od mgr Anny Kurowskiej rok akademicki 2004/2005.

I. Co to jest statystyka?

1. statystyka to zespół informacji liczbowych dotyczących celowo wybranej grupy lub kategorii zjawisk masowych.

2. statystyka to dyscyplina naukowa, która zajmuje się metodami (narzędziami) liczbowego opisu i wnioskowania o prawidłowościach występujących w procesach masowych.

Przykłady zjawisk masowych: produkcja różnego rodzaju wyrobów, zatrudnienie, ruch naturalny ludności, migracje, zachorowania na choroby zakaźne (grypa), (...)

II. Co jest celem statystyki?

"W zagadnieniach ekonomicznych i społecznych oraz zarządzaniu celem statystyki jest takie interpretowanie rzeczywistości, które pozwala tworzyć dobre podstawy do podejmowania decyzji" ( Rószkiewicz, Statystyka. Kurs Podstawowy, Warszawa 2002)

A więc podsumowując to co zostało do tej pory powiedziane: Statystyka pozwala wyodrębnić prawidłowości zjawisk i procesów tak, by na ich podstawie formułować prognozy dotyczące ich dalszego występowania i dostarczać solidnych podstaw do podejmowania trafnych decyzji.

III. Podstawowe pojęcia statystyki:

Zbiorowość statystyczna: zbiór (zespół) jednostek obserwacji nie identycznych, ale stanowiących jedną logiczną całość. Przykłady: studenci z III grupy ćwiczeniowej III roku dziennych studiów magisterskich kierunku polityka społeczna WDINP obecni na zajęciach ze statystyki społecznej w dniu 17 lutego 2005 roku, wszyscy studenci WDINP w roku 2005, wszyscy studenci UW w 2005, emeryci warszawscy w 2005 roku, bezrobotni w województwie mazowieckim w 2003 roku, wszystkie dzieci urodzone w maju 2005, wszystkie krowy w powiecie toruńskim w 2005 roku, wszystkie powiaty w Polsce w 2005 roku, wszystkie hrabstwa w WB w 2000 roku, wszystkie polskie jeziora w 1990 roku, burze na Bałtyku w 2005 roku, etc. a więc: ludzie, zwierzęta, rośliny, obiekty materialne a także zjawiska.

Populacja (zbiorowość) generalna: wszystkie jednostki wchodzące w skład danej zbiorowości statystycznej i będące przedmiotem badania statystycznego. Badanie realizowane w całej zbiorowości generalnej nosi nazwę badania pełnego. Przykładem takiego badania jest spis powszechny. Populacja generalna może być skończona lub nieskończona. Koncepcja populacji generalnej nieskończonej jest na ogół wynikiem myślenia teoretycznego i dotyczy raczej zjawisk niż obiektów materialnych. Przykładem populacji nieskończonej jest zbiorowość rzutów monetą, zbiorowość możliwych pomiarów wytrzymałości danego materiału itp. W praktyce zdarza się też, że zbiorowość generalna, chociaż skończona jest tak liczna, że wygodniej jest traktować ją jako nieskończoną.

Próba statystyczna: część (podzbiór) zbiorowości generalnej, która podlega bezpośrednio badaniu empirycznemu, sposób wyboru takiej części może odbywać się według bardzo różnych reguł np. w sposób losowy (za pomocą losowania) czyli w taki, że tylko przypadek decyduje o tym, który element populacji generalnej znalazł się w próbie [warunki: a)każdy element populacji generalnej ma dodatnie znane prawdopodobieństwo znalezienia się w próbie oraz b)istnieje możliwość ustalenia prawdopodobieństwa znalezienia się w próbie dla każdego zespołu elementów populacji]. O różnych schematach losowania powiemy później. Na podstawie próby, za pomocą specjalnych metod wnioskowania statystycznego dokonujemy wnioskowania o rozkładzie cechy czy kształtowaniu się danego zjawiska w populacji generalnej.

Próba reprezentatywna: taka próba, której wewnętrzna budowa pod względem badanej cechy nie różni się istotnie od wewnętrznej budowy (struktury) populacji generalnej.

Liczebność zbiorowości: liczba jednostek w zbiorowości.

Elementy populacji generalnej mogą mieć różne właściwości, które podlegają obserwacji statystycznej. Właściwości te nazywamy cechami statystycznymi (badanymi). Przykłady: kolor oczu studentów w III grupie ćw. etc., długość bycia bezrobotnym wśród bezrobotnych w woj. mazowieckim, ilość (w litrach) mleka, jakie w ciągu miesiąca dają krowy w powiecie toruńskim; temperatura w polskich jeziorach w maju albo po prostu ich głębokość, natężenie wiatru w czasie burz na Bałtyku w ciągu roku (w skali Beauforta).

Cecha niemierzalna (jakościowa): taka cecha, której odmiany nie dają się wyrazić liczbowo, lecz jedynie za pomocą określeń słownych. Przykłady: płeć; kolor oczu, włosów, stan ducha?, wykształcenie, wykonywany zawód,

Cecha mierzalna: taka cecha , której odmiany wyrażają się liczbowo.

- skokowa, czyli taka, która może przyjmować skończoną lub nieskończoną ale przeliczalną liczbę wariantów (wartości) . Z tego wynika, że cechy skokowe mogą przyjmować tylko niektóre wartości liczbowe i są to zwykle liczby całkowite.

- ciągła, czyli taka, której zmienność w danym przedziale jest ciągła, tzn. między dowolnie wybranymi wartościami cechy mogą występować wartości pośrednie. Uwaga: Inną sprawą jest pomiar tej cechy, który może mieć tylko ograniczoną dokładność i dlatego empiryczne dane liczbowe nie mogą być absolutnie ciągłe.

Badanie pełne (wyczerpujące): badanie w którym obserwacji podlegają wszystkie jednostki zbiorowości generalnej, a wyniki obserwacji stanowią charakterystykę tej zbiorowości

Badanie częściowe (nie wyczerpujące): tu obserwacji poddajemy tylko część jednostek populacji, czyli próbę. Uwaga: obserwacja częściowa powinna być realizowana w taki sposób, aby na podstawie jej wyników można było wnioskować o całej populacji generalnej.

Opis statystyczny: analiza rozkładu cechy w próbie lub zbiorowości generalnej skończonej. Opis statystyczny składa się z pewnych charakterystyk liczbowych (parametrów rozkładu, mierników) badanego rozkładu. Jest to punkt wyjścia do wnioskowania w przypadku działania na próbie losowej, ale może być zamkniętym badaniem w przypadku skończonej populacji generalnej.

Wnioskowanie statystyczne: uogólnienie wyników uzyskanych z próby losowej na całą populację generalną przy założeniu, że dobór próby podlega pewnym regułom obiektywnym. Wnioskowanie statystyczne jest więc podejmowaniem decyzji o parametrach i rozkładach w zbiorowości generalnej w warunkach niepewności (ryzyka statystycznego), przy wykorzystaniu reguł wypracowanych przez rachunek prawdopodobieństwa. Zasadniczym problemem jest możliwość określenia wielkości popełnianych przy tym błędów.

Parametry: charakterystyki liczbowe rozkładu zbiorowości według badanej cechy. W przypadku badania pełnego mówimy o parametrach populacji, natomiast w przypadku badania częściowego - o parametrach próby, nazywanych też miernikami statystycznymi.

Anna Kurowska

aj29278@sgh.waw.pl

Notatki do ćwiczeń nr 2

II. Specyfika Statystyki Społecznej. Statystyka Społeczna w Polsce i Unii Europejskiej. Pomiar statystyczny.

1. Specyfika statystyki społecznej

1.1. Bardzo ogólnie, można powiedzieć, że skoro statystyka zajmuje się badaniem prawidłowości w zjawiskach masowych, to ta jej część, która bada zjawiska społeczne, może być nazwana statystyką społeczną.

Czasami skrótowo definiuje się tę część statystyki jako przeciwieństwo statystyki ekonomicznej, ale nie jest to definicja ścisła. Oczywiście nie jest tak, że statystyka społeczna funkcjonuje w oderwaniu od tej części statystyki, która zajmuje się badaniem procesów ekonomicznych. Badania zjawisk społecznych zajmują poczesne miejsce we współczesnej ekonomii, i statystyka społeczna często zajmuje się badaniem społecznych konsekwencji procesów ekonomicznych. Obie te kategorie mają z resztą punkty wspólne, takie jak na przykład badanie dochodów czy oszczędności).

Głównym, ale oczywiście nie jedynym odbiorcą wyników badań jakie dostarcza statystyka społeczna, są twórcy polityki społecznej. Aby polityka społeczna była efektywna, powinna być oparta na precyzyjnej informacji i umiejętności wyciągania z niej wniosków. I odwrotnie, aby statystyka społeczna spełniała swoje zadania musi dobrze rozpoznawać potrzeby użytkowników, którymi przede wszystkim są instytucje publiczne.

1.2. Termin statystyka społeczna obejmuje obszar badań związanych z takimi dziedzinami jak:

a. procesy ludnościowe

b. rynek pracy

c. szeroko rozumiane warunki życia

- kultura

- edukacja i nauka

- ochrona zdrowia

- turystyka i rekreacja

- wykorzystanie czasu

d. ochrona środowiska

e. (...)

Ad a) Procesy ludnościowe (procesy demograficzne), czyli np.: ruch naturalny ludności, zmiany płodności i sposobów jej regulacji, formowanie się różnych typów rodziny, zmiany epidemiologiczne, umieralność i długość trwania życia ludzkiego, starzenie się populacji oraz masowe i systematyczne wędrówki ludności (migracje zagraniczne i wewnętrzne)....

Ad b) Rynek pracy, czyli np.: zatrudnienie i jego struktura względem różnych cech, szara strefa, bezrobocie - w podziale na rodzaje, długość trwania etc., bierni zawodowo, koszty pracy, warunki pracy......

Ad c) Warunki życia, czyli np.: kultura (czytelnictwo książek i czasopism, uczestnictwo w imprezach kulturalnych - muzea, galerie, teatry, kina...) edukacja i nauka (edukacja według szczebli kształcenia, jednostki badawcze, nakłady na działalność badawczą i rozwojową, tytuły profesorskie, biblioteki naukowe...) ochrona zdrowia (szpitale i inne jednostki ochrony zdrowia, lekarze specjaliści, zachorowania na różnego rodzaju choroby...) turystyka i rekreacja, wykorzystanie czasu (czas poświęcany na wykonywanie różnego rodzaju czynności - zaspokajanie potrzeb fizjologicznych, pracę zawodową, naukę, wykonywanie prac domowych, dobrowolną pracę w organizacjach, życie towarzyskie etc.)

Ad d) ochrona środowiska: zasoby wodne, stan czystości rzek, emisja głównych zanieczyszczeń powietrza, parki narodowe, wydatki inwestycyjne na ochronę środowiska...

1.3. Typowym "produktem" statystyki społecznej są wskaźniki (pojedyncze lub syntetyczne) lub (częściej) ich zestawy opisujące wybrane dziedziny życia.

W ostatnich latach podejmuje się próby zbudowania jednolitego i spójnego systemu statystyki społecznej. System ten stanowiłby naturalne uzupełnienie konstruowanych już od wielu lat Systemów Rachunków Narodowych (SNA- System of National Accounts) w statystyce ekonomicznej, czyli systemów opisujących podstawowe dziedziny gospodarki za pomocą powiązanych ze sobą rachunków makroekonomicznych bilansujących przychody i rozchody. Pozwoliłby on stworzyć zintegrowany system informacji o zachodzących zjawiskach społecznych.

Głównym celem takiej integracji jest umożliwienie badania powiązań między różnymi zmiennymi (miernikami, wskaźnikami) i odpowiednich porównań nie możliwych w przypadku oddzielnych źródeł danych, a także ograniczenie przypadków występowania sprzecznych lub fragmentarycznych i niekompletnych informacji o badanych zjawiskach i procesach.

1.4. Porównania międzynarodowe mogą być prowadzone przy spełnieniu m.in. pewnych warunków wstępnych. Trzy najważniejsze:

- porównywalność konceptualna - pomiary powinny odnosić się do tych samych pozycji lub pojęć, (te same definicje operacyjne)

- porównywalność statystyczna - dla wszystkich pozycji powinny być użyte metody zbierania danych akceptowane w badaniach statystycznych (np. losowy wybór próby, zadowalająca precyzja oszacowań)

- porównywalność interpretacyjna - badane kategorie powinny być interpretowane w ten sam sposób we wszystkich badanych krajach, ale jednocześnie uwzględniając uwarunkowania występujące w tych krajach. Stwierdzenie porównywalności konceptualnej i statystycznej upoważnia do interpretacji uzyskanych wyników.

Należy też wspomnieć o czasowym aspekcie porównywalności danych. (Różna szczegółowość: zmiany na giełdzie spowodowane jakimś wydarzeniem - stopy bezrobocia - badania wzrostu gospodarczego)

Brak zintegrowanego systemu statystyki społecznej częściowo rekompensują istniejące systemy wskaźników społecznych.

1.5. Wskaźniki pojedyncze, sektorowe, wchodzące w skład systemów wskaźników społecznych:

"Monitoring warunków życia" - GUS, grupy wskaźników i przykłady dla każdej z grup:

- rynek pracy

- wynagrodzenia

- ceny

- wskaźniki warunków bytu gospodarstw domowych

- wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych

- świadczeniobiorcy

- świadczenia społeczne

1.6. Wskaźniki syntetyczne:

Przykładem takiego wskaźnika (syntetycznego), choć budzącym kontrowersje jest tzw. wskaźnik rozwoju społecznego (Human Developement Index) stosowany przez Biuro Programu Rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych (United Nations Development Programme - UNDP) w porównaniach międzynarodowych obejmujących większość krajów świata.

Konstrukcja tego wskaźnika opiera się na łączeniu w sobie trzech odmiennych aspektów warunków życia, takich jak dochód, zdrowie i wykształcenie. Budowane ostatnio inne syntetyczne wskaźniki społeczne uwzględniają wiele innych czynników wpływających na dobrobyt, np. bezpieczeństwo, czas wolny od pracy, udział w życiu społecznym, środowisko naturalne itp. Trzeba pamiętać, że wybór wskaźników pojedynczych, używanych do budowy wskaźników syntetycznych zawsze jest obarczony pewną dozą subiektywizmu.

Trudno jest wykorzystać wskaźniki społeczne do precyzyjnej i kompletnej oceny skutków decyzji rządowych z zakresu polityki społecznej czy gospodarczej, o wiele łatwiej zastosować je jako narzędzie opisu. Jednak jednym z podstawowych elementów leżących u podstaw systemu statystyki społecznej ( jak i badań sektorowych) powinno być określenie kryteriów oceny polityki społecznej, czyli ustalenie, jakie wartości lub zmiany wskaźników świadczą o jej powodzeniu. W tej sytuacji wymagana jest ścisła współpraca producentów statystyki (urzędów statystycznych i instytucji naukowych) oraz jej użytkowników (polityków, mediów, władz lokalnych, regionalnych, centralnych).

"Wskaźniki społeczne mogą pełnić dwie funkcje: busoli i termometru. Busoli potrzebują Ci, którzy prowadzą politykę społeczną; termometru - również Ci, którzy za nią odpowiadają, ale chcą oceniać jej skuteczność"

1.7. Statystyka Społeczna korzysta z następujących, podstawowych źródeł danych:

a. spisy i mikrospisy ludności i mieszkań (spisy prowadzone metodą reprezentacyjną), Przykład polski: spisy ludności prowadzone co ok. 10 lat. Ostatnie dwa spisy 1988 i 2002

b. reprezentacyjne badania gospodarstw domowych Przykład polski: badania budżetów gospodarstw domowych

c. sprawozdawczość statystyczna

d. systemy ewidencyjne

e. rejestry cywilne

f. rządowe i samorządowe dane administracyjne

g. pozarządowe dane administracyjne

h. badani naukowe

i. międzynarodowe bazy danych Eurostatu oraz ONZ

1.8. Metody zbierania danych - 6 grup:

a. bezpośrednie wywiady indywidualne (też: Comput...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

[ćwiczenia] materiały od mgr ...

pdf ^ pobieranie ^ download ^ do ÂściÂągnięcia ^ ebook

[ćwiczenia] materiały od mgr Kurowskiej, ststystyka

Odnośniki