Ściąga Historia filozofii Józef Baniak, Socjologia, historia filozofii - józef baniak
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Zagadnienia egzaminacyjne z Historii Filozofii.
1.Początek i rozwój myśli filozoficznej. Filozofia starożytna – przedstawiciele i kierunki.
,, Filozofia „ jest grecki wyrazem, który znaczy dokładne: miłość i mądrość. Grecy twierdzili, że Pitagoras pierwszy użył tego wyrazu dla zaznaczenia, że mądrość jest rzeczą boską a miłość jest dostępna ludziom. Dopiero Platon nadał nowe znaczenie filozofii oznaczając w ten sposób widzę o bycie. Jego następca Arystoteles wyodrębnił z niej ,, filozofię pierwszą” , która traktuje o bycie jako takim i szuka dla niej pierwszych zasad i przyczyn. Przeciwstawił jej wszystkie inne nauki jako szczegółowe.
Filozofia dzieli się na trzy główne działy; ogólną naukę o bycie ( zwana metafizyką i ontologią), naukę o poznaniu ( zwana epistemologią i gnozeologią), naukę o wartościach ( aksjologią).
Filozofia starożytna była filozofią grecką. Rozpoczęła w VII wieku pracę na filozofią, a po dwóch stuleciach wydała już arcydzieła filozoficznej myśli, stanowiące podstawę całej europejskiej filozofii.
Podział filozofii na okresy
I okres powstawania- rodzenia się, to VI-V w. starej ery.
Wówczas filozofia miała charakter ściśle kosmologiczny, filozoficzny i uczeni koncentrowali się wyłącznie na poznawaniu świata, kosmosu. Szukając początków rozwoju, o tyle o ile, lokowany był w kosmosie. Ograniczał się do filozofii przyrody. Przedstawiciele;Tales, Heraklit,Parmenides i szkoła elejska, Demokryt i atomiści , pitagorejczycy.
II okres oświecenia starożytnego – cały V wiek. Filozofia humanistyczna, akcent filozofii został przesunięty z kosmosu na człowieka. Przedstawiciele;Pitagoras, Sofiści, Sokrates, Platon, Arystoteles, Epikru, Orygenes,
III okres systemów starożytnych - IV w – następuje bezpośrednio po okresie oświecenia i ściśle z nim związany, miał najrozleglejszy zakres zagadnień, uchodzi za szczytowy, klasyczny okres filozofii starożytnej, złoty wiek. Przedstawiciele; Zenon, Kleantes, Chryzyp,
IV okres szkół starożytnych -III-I w starej ery. Wówczas dominowały zagadnienia etyczne, moralne. Przedstawiciele; Pirron , Cyceron, Epikur, stoicy,
V okres synkretyczny, który obejmuje I w. starej ery – V w. nowej ery. Wówczas dominowała myśl religijna filozofii. Przedstawiciele;Filon, Plotyn, szkoły aleksandryjsko – rzymska z Porfiriuszem, szkoła syryjska – Jamblich, szkoła ateńska – Proklos.
2. Wielkość dyscyplin filozoficznych – ich specyfika i problemy.
-Ontologia-podstawowa dziedzina filozofii – metafizyka nauka o bycie: co istnieje?; jakie jest to co istnieje; jakie są związki pomiędzy różnymi dziedzinami istnienia?
-Epistemologia-teoria poznania: co jest źródłem poznania(zmysły, rozum, intuicja)? czym różnią się poznanie naukowe od nienaukowego? jakie jest kryterium prawdziwości poznania?
-Antropologia-nauka o człowieku: kim jest człowiek(czym różni się od otaczającego go świata?); czym różni się cywilizacja zachodnia od innych form cywilizacji (jakie spełnia wartości?)
-Estetyka-teoria piękna, dzieła sztuki: czym jest piękno? czym różni się dzieło sztuki od innych wytworów człowieka?
-Aksjologia-teoria wartości: jakie specyficzne wartości należą do świata ludzkiego?; w jakich relacjach znajdują się względem siebie poszczególne wartości?; czym są dobro, prawda i piękno?(Grecy doświadczali jedności tych 3 wartości)
-Etyka-teoria powinności oralnej: czym charakteryzuje się dobro moralne?; jakie warunki wyznaczają działanie moralne?; skąd wypływa zło?
3. Filozofia Sokratesa – cnota i jej znaczenie; metody poznania prawdy.
Filozofia Sokratesa opierała się głownie na poglądach etycznych. Cnotę uważał za dobro bezwzględne, i za najważniejszą wartość moralną. Według Sokratesa cnota jest wiedzą, którą człowiek może nabyć, lecz tylko od niego zależy czy to zrobi. Zło miało rodzić się z niewiedzy, czyli z niewystarczającej znajomości dobra, a poznanie prawdy prowadzić do szczęścia. Sokrates Cnotę wiązał również z dobrem i pożytkiem, twierdząc że tylko to co dobre jest pożyteczne. ("pożytek zależny jest od dobra, tylko to co dobre jest naprawdę pożyteczne")
Sokrates chciał żeby ludzie zaczęli zastanawiać się nad cnotą i aby dążyli do poszukiwania wiedzy. A dla jej poszukiwania sformułował specjalną metodę. Metodą tą była dyskusja, czyli współpraca umysłowa. Można wyróżnić dwie takie metody, jedna jest negatywna, druga pozytywna. :
Metoda elenktyczna- inaczej metoda zbijania. Jest ona tą metodą negatywną, o której wcześniej było wspomniane. Miała ona wykazać pozorność i złudzenie rozpowszechnionych poglądów, aby wyzwolić człowieka od ich wpływu. Rozmowa Sokratesa była bardzo charakterystyczna, zadawał on pytania w taki sposób, że w rezultacie dezorientował osobę z nim dyskutującą, zmuszając ją do drobnej zmiany w swych poglądach. Wtedy to ukazywała się niedorzeczność i absurdalność w danych hipotezach.
Metoda majeutyczna miała w pewien sposób pomóc człowiekowi w poszukiwaniu prawdy i ułatwić przejście od niewiedzy do wiedzy. Metoda ta zwana jest inaczej ,, działaniem położniczym”. Sokrates uważał, że nauczyciel nie tworzy nowej wiedzy, ani nią nie obdarza. Zdaniem jego zadanie nauczyciela ogranicza się do pomocy w osiąganiu samowiedzy. Twierdzi też, że człowiek powinien uświadomić sobie treść własnej duszy. Tylko ci którzy posiadają Myśli prawdziwe i zdrowe mogą osiągnąć jakąś wiedzę. Lecz mądrość i wiedza zdaniem Sokratesa nie jest dana każdemu człowiekowi, dostępna jest tylko dla tych którzy mają dobre i szlachetne dusze.
Obie te metody są dość irytujące, gdyż nie powinno się skreślać i obrażać kogoś za odmienne idee czy poglądy. Punktem wyjścia Sokratesa jest stwierdzenie ,,wiem, że nic nie wiem”, czyli pewien postulat poznania własnych ograniczeń. Można tu wyróżnić dyskusje Sokratesa z sofistami, poddał on w wątpliwość to, co uważali za pewne, próbując doprowadzić ich do prawdy. Czyniąc to za pomocą ironii, kierując dyskusje usiłował sprawić by sami doszli do tej prawdy. Te dwie metody stanowiły podstawę dialektyki
4. E. Husseel i M. Scheller – ich koncepcja fenomenologii; idea i program fenomenologii; prawa aprioryczne; fenomenologa religii; krytyka psychologizmu; etyka fenomenologiczna.
Fenomenologia powstała w początku XX wieku. Fenomenologia to nauka bez konstrukcji i stwierdzająca oczywistość, ma charakter istotnościowy, który oznacza kompetencje nadawcze fenomenologii.
Husserl – (nadał jej charakter ontologiczny ). Rozwinął on fenomenologiczną teorię poznania i bytu.
Scheler – (nadał jej charakter aksjologiczny) rozbudował fenomenologiczną psychologię, etykę i filozofie religii.
Fenomenologia miała dwa działy:1/ Badała przedmioty, fenomeny. 2/ Badała akty ujmujące te przedmioty.
Program fenomenologii.
Program składał się z kilku ważnych założeń i stwierdzeń;
1/ fenomenologia miała ustalić co dane jest bezpośrednio ludzkiej świadomości. A następnie wyodrębnić od tego to co jest tylko konstrukcją umysłu, abstrakcją,wyobrażeniem. Te stany poznajemy, odczuwamy i pragniemy. Są one jednorazowe i stałe, realne i idealne, niestety nie możemy poznać ich zmysłami, np. miłość czy przyjaźń, są to objawy pewnego stanu, które możemy odczuwać psychicznie lub emocjonalnie, albo fizycznie.
2/ do ustalenia oczywistości jest rozum, który odgrywa tu rolę fundamentalną, bo może poznawać oczywistości bezpośrednio, nie doświadczeniem co jest niedostępne zmysłom. Zdolność tę już Kartezjusz nazwał ,,intuicją” , wyczuciem i tę metodę wykorzystał Husserl. Intuicja jest pierwszym i niezastąpionym źródłem całego poznania. Przekonanie to Husserl nazwał ,,zasadą zasad” w procesie poznawania. To wszystko co poznajemy bezpośrednio i z oczywistością czyli aktem intuicji fenomenologowie nazywają
,, fenomenem” - to każde zjawisko, które poznajemy bezpośrednio z oczywistością.
3/ przyjmuje, że fenomenologia rozróżnia kilka rodzajów intuicji, czyli tyle ile jest rodzajów danych bezpośrednio. Może więc to być np. intuicja racjonalna w logice albo irracjonalna w psychologii. Ważne są też dwa inne jej rodzaje. Jedna ujmuje zjawisko w jego konstrukcji, np. konkretne drzewo, barwa itp. Druga zaś ujmuje samą istotę fenomenu,a więc co jest, że drzewo jest drzewem. Za pomocą tej intuicji wydajemy sądy oczywiste, a priori. Zaś to co zbędne redukujemy, tym się nie zajmujemy, to może być ważne dla innej nauki.
Prawa aprioryczne- oczywistości.
Fenomenologia zajmuje się nie tylko zjawiskami, fenomenami, lecz także interesują ją związki jakie zachodzą między zjawiskami, a także między prawami, zasadami, którym zjawiska podlegają. Prawa te są ujmowane intuicyjnie, bez indukcji, nie empirycznie, ale a priori, bez założeń, są to tzw. prawa logiczne, matematyczne i psychologiczne dotyczące rzeczy materialnych i tak zwanych jakości zmysłowych. Prawa te są proste więc zbędne jest ich badanie naukowe. Są najbardziej podstawowe, fundamentalne, więc nauka także musi się o nie troszczyć ponieważ nie wszyscy ludzie o nich wiedzą i pamiętają, nie mając wiedzy o nich, zapominając najczęściej popełniają błędy w swoim życiu.
Etyka fenomenologiczna.
Scheler przyjmował istnienie bytu materialnego, psychicznego i idealnego. Podobnie rozumiał wartości. Pojmował je obiektywnie, czyli, że występują one niezależnie od podmiotu człowieka, który je poznaje. Podobnie jak rzeczy realne i prawdy matematyczne jak przejmował Husserl istnieją niezależnie od podmiotu człowieka. Wartości są właściwościami świata rzeczywistego, leżą w jego naturze. Wartości poznajemy intuicyjnie, wyczuwamy czy coś jest tak dobre czy złe. W etyce znamy prawdy formalne (ustanowione) jak i prawdy rzeczowe (aprioryzm materialny). Poznanie aprioryczne ma charakter emocjonalny. Wartości są różnorodne. Scheler pogrupował je w cztery wielkie klasy:
1. Wartości hedonistyczne, które definiują nam szczęście.
2. Wartości witalne, mówiące o jakości i wartości życia.
3. Duchowe, mówiące o wnętrzu człowieka.
4. Religijne, czyli ukazujące zjawiska poza nami.
Wartości duchowe obejmują także trzy inne typy własności;
· wartości moralne
· wartości intelektualne
· wartości estetyczne
Jednak te grupy wartości nie są sobie równe, lecz stopniują się tworząc w swej ważności tworząc swoistą hierarchię, która jest obiektywna i niezależna od ludzi.
Wartości witalne, życiowe są wyższe od hedonistycznych, duchowe od witalnych, a religijne są na najwyższym poziomie, przewyższają wartości duchowe. Ta hierarchia wartości wg Schelera nie zależy w żadnym stopniu od ludzkich ocen. Obiektywna hierarchia wartości była dla niego podstawą etyki.
Fenomenologia religii.
Metodę fenomenologiczną Scheler zastosował do badania religii i jest wymiaru filozoficznego. Jako filozof nie interesował się genezą religii, jej różnorodnością jej formą, a nawet jej historią, aspektem psychologicznym i socjologicznym. To było poza jego istotą poznania. Natomiast chciał ustalić samą istotę takich fenomenów jak; boskość, świętość, akty religijne. Mówi; akty intuicyjne ujmują bezpośrednią istotę bytów nadprzyrodzonych i mają one charakter aprioryczny, obiektywny. Nie tworzą swych przedmiotów, lecz je poznają. Boskość i świętość nie pochodzą od ludzi, ale są one czymś co istnieje poza ludźmi i co ludzie odnajdują wtedy kiedy myślą i czują.
5. Egzystencjalizm – początek i rozwój; właściwości egzystencji ludzkiej; troska o życie i lęk przed śmiercią; istnienie prawdziwe i nieprawdziwe; nicość; opuszczenie i wolność; etyka egzystencjalna; filozofia ducha.
Egzystencjalizm to filozofia życia lub o życiu. W dziejach jego powstawania ma zasług wielu wybitnych filozofów zwłaszcza niemieckich i francuskich. Do najważniejszych filozofów zaliczyć można: C. Kierkegaard, M. Heidegger, J. P .Sartre, K. Jaspers, G. Marcel- wszyscy oni inaczej postrzegali filozofię życia czyli egzystencjalizm.
Kierkegaard stwierdził, że w najgłębszej rzeczywistości nie da się zdefiniować za pomocą pojęć. Nie może więc ona być przedmiotem intersubiektywnym, można jedynie przeżyć ją osobiście, tą rzeczywistością jest życie, egzystencja -to pierwsza definicję życia. Początek egzystencjalizmu można szukać znacznie wcześniej niż XIX i XX wiek. Już u starożytnych filozofów. Wtedy filozofia ta egzystencjalna miała u swych podstaw 4 główne motywy:
1/ motyw humanizmu - który przyjmował istnienie ludzkie jako zasadniczy temat filozofii,
2/ motyw infinityzmu - człowiek jako byt skończony a jako taki ciągle napotyka na nieskończoność i ona go interesuje w szczególności,
3/ motyw tragizmu-człowiek boi się śmierci, końca swojego życia, stąd bezustannie troszczy się o własne życie. Wie, że jego życie jest dramatem,
4/ motyw pesymizmu - człowiek jest zewsząd otoczony nicością, wie sam, że nic nie ma, że nic nie znaczy, nie istnieje nic na czym mógłby oprzeć swoje życie.
Właściwości egzystencji ludzkiej;Egzystencji ludzkiej nie można wyprowadzić z żądnej koncepcji bytowania, ani z idei istoty i konieczności. Jest faktem pierwotnym wyprzedzająca wszystkie formy bytowania. Ludzie są istotami w pełni świadomymi. Mają określony stosunek do własnego istnienia. Jedynie człowiek może powiedzieć o sobie sam ,,Ja jestem człowiekiem”. Sartre nazwał człowieka ,,bytem dla siebie”. Człowiek zatem dba o swoje życie i sam decyduje o jego trwanie. Wprawdzie nie ma wpływu swoje narodziny i istnienie, to może jednak własne istnienie przyjąć, uznać lub je odrzucić. Byt ludzki nie jest izolowany, lecz jest zespolony ze światem i z innymi ludźmi. Człowiek poznaje świat w którym sam istnieje, jest świadomy istnienia oprócz niego innych bytów. W świecie są inni ludzie i są też rzeczy inaczej bytujące niż człowiek, bo są nie świadome własnego istnienia. Świadomość taką ma tylko człowiek. Rzeczy nie ,,są dla siebie”, rzeczy są w sobie, człowiek jest dla siebie. Filozofia egzystencji zajmuje się więc dwoistością bytu; tzn. bytem ludzkim, który istnieje dla siebie i bytem pozaludzkim, istnieje poza sobą.
Troska o życie i lęk przed śmiercią. Człowiek troszczy się o własne istnienie, a jednocześnie trwoży go śmierć, lęk przed śmiercią. Człowiek jest ciągle zagrożony przez świat w którym żyje. Siły działające w świecie mogą w każdej chwili przerwać, unicestwić istnienie człowieka. Właściwością jego istnienia jest jego kruchość i szarość. Dlatego ludzie muszą się ciągle bronić,bronić własnego istnienia, muszą być ciągle aktywni, o coś muszą się bezustannie troszczyć, bo chcą żyć. Troska jest podstawową właściwością, cechą ludzkiej egzystencji. Z tej racji nastrój troski i trwogi jest dominująca cechą tej koncepcji filozofii egzystencjalnej. Z drugiej strony wiemy, że egzystencjalizm może mieć zabarwienie irracjonalne. Egzystencjaliści tak twierdzący powiadają, że świat i życie ludzkie są niezrozumiałe, absurdalne. Dotyczy w szczególności śmierci, czy obawy przed nią jako nierozerwalnie związanej z istnieniem. Śmierć i życie to dwa bieguny tego samego procesu. Człowiek wie, że jego życie ma koniec, wie, że koniec ten z góry został przewidziany. Jest wobec niej bezradny. Jedno go tylko pociesza, że musi umrzeć. Chociaż są ludzie świadomi śmierci, to ciągle przed niż gdzieś uciekają. Myślą zawsze o śmierci cudzej, nigdy o własnej.
Istnienie prawdziwe i nieprawdziwe. Człowiek nie żyje w izolacji, ale obok niego są inni ludzie i inna rzeczywistość, dlatego życie jest zawsze swoistą koegzystencją. Egzystencja jest zawsze koegzystencją, współżyciem. Język to czynnik wyróżniający człowieka. Człowiek jest świadomy tej różnicy i może to wykorzystać. Człowiek mówiący przekształca swoje istnienie, czyni je lepszym albo je fałszuje za pomocą języka. Człowiek zawierza wypowiadanym przez siebie pojęciom i wyrazom, używa ich świadomie. Wie,że mówi i o czym mówi i jak mówi. Jak mówi jeden z uczonych ,, ja wiem, że to ja mówię”.Czynnikiem wpływającym na człowieka, a nawet go zniewalającym jest też codzienność, codzienne życie ludzkim. Pod ich wpływem człowiek zaczyna się orientować, mieć świadomość, że w jakim stopniu otoczenie, ludzie, rzeczywistość są mu obcy. Nie rzadko codzienność, jej problemy wprowadzają nas w złudzenia i zaniżają poczucie trwogi albo walki o życie. Każdy inny często obcy wytwór sposób istnienia można poznać tylko wtedy gdy uznamy go wcześniej za odrębny podmiot. Tylko kto widzi obcość bytu, ten go poznaje w całej jego prawdzie.
Nicość. W rzeczy samej istnieje tylko doczesność tu i teraz, która jest pełna troski i trwogi a na dodatek ciągle grozi nam jeszcze śmierć. Poza tym nie ma już nic. Istnienie doczesne jest jedynie niewątpliwą rzeczywistością. Wszystko inne to wyłącznie abstrakcja, fikcja, wymysł człowieka. Nic nie ma trwałego, ani Boga, wiecznej idei, wiecznej wartości, wiecznej materii. Nie jest możliwa wieczność egzystencji człowieka. Zostało tylko doczesne istnienie ludzkie, krótkie,przypadkowe, wyczerpujące się w teraźniejszości, która jest epizodem i zarazem wszystkim. Istnienie człowieka jest więc otoczone nicością i dlatego nie ma żadnych perspektyw. Pod wpływem tego człowiek obawia się o swoje życie, obawia się śmierci choć wie, że istnienie jego z nicości powstało i w nicość musi się zapaść. Nicością jest też czas, bo nie ma on przyszłości ani przeszłości, co najwyżej jest mijającą chwilą teraźniejszości. Człowiek myśli o transcendencji, o przekraczaniu bariery nicości, o przekraczaniu śmierci,która tę barierę symbolizuje. Nie tyle co chce żyć,co chce trwać. Trwanie jest poza trwogą i symbolizuje bezczas, wieczność. Egzystencjalizm ten jest często nazywany filozofią nicości a zarazem poszukiwaniem życia.
Opuszczenie i wolność. Istnienia nie ma na czym oprzeć, ponieważ otacza go zewsząd nicość. Na żadną pomoc człowiek nie może liczyć. Pozostaje sam z własnymi problemami. Ma poczucie samotności i osamotnienia. Chce zrozumieć sens swojego istnienia, ale nie umie tego pojąć. Chce wiedzieć jak ma żyć. Nie ma żadnej etyki, która rozstrzygałaby i roztrząsałaby jak człowiek ma żyć, aby żyć logicznie.
Etyka egzystencjalizmu. Skoro człowiek nie ma stałych cech i będzie tym czym sam siebie zrobi, to zawsze może być czymś więcej niż jest. Jedynym zadanie jakie można mu postawić to zawsze wychodzić poza siebie. Jest to zadanie heroiczne i nieraz nazywamy etykę egzystencjalizmu etyką heroizmu. Nastrój tej filozofii był pesymistyczny, bo istnienie było bez dla niej bez oparcia, wśród nicości. Uważano jednak, że egzystencjalizm jest raczej optymizmem; wszak dowodzi, że istnienie człowieka jest w jego rękach, a to jest najważniejsze czego wymagać można od istnienia. Według Heideggera śmierć oznacza nieodwołalny koniec istnienia. Nie jest zaś przejście do innego życia. Istnienie odznacza się więc śmiertelnością, skończonością i czasowością. Sartre podaje, że przejście w nicość trwoży ludzi najbardziej, bo bycie człowieka jest zapisane w bezczasowości.
Filozofia ducha. Czyli ideoegzystencjalizm. Stała na stanowisku, że duch jest realny i odmienny od materii, ale obcując z materią upodabnia się do niej. Filozofia ducha chciała aby nie rozumieć ducha materialnie i nie używać go do celów materialnych. Właściwościami ducha są; jest aktywny, obdarzony wolną inicjatywą, w przeciwieństwie do biernej materii, jest poznaniu dostępny, gdyż jest sam świadomością, jest dostępny na drodze doświadczenia, jest pierwotną postacią bytu.
6. J.P. Sartre'a koncepcja egzystencjalizmu- jego istota; byt człowieka i byt rzeczy; koncepcja ,, ja – inny”.
Ateistyczny egzystencjalizm Sarte'a krytykuje swoiste dla chrześcijaństwa techniczne widzenie rzeczywistości, wskazuje, że dotyczy ono również pojecie Boga – Stwórcy. Reprezentowany przez niego egzystencjalizm głosi, że jeśli nie ma Boga, to jest przynajmniej jeden byt, którego istnienie poprzedza istotę. Byt ten istnieje, zanim można go określić jakimś pojęciem, a jest nim człowiek. Znaczy to, że człowiek najpierw istnieje, znajduje się i powstaje w tym świecie, a dopiero potem sam siebie określa. Człowieka takiego jakim go pojmuje egzystencjalizm, nie można określić, bo na początku jest on niczym. Człowiek będzie czymś dopiero później, a będzie takim jakim siebie uczyni. Nie ma więc natury ludzkiej, ponieważ nie ma Boga, który by ją począł. Człowiek nie jest takim jakim siebie pojmuje, ale i takim jakim chce być. Wyłania się koncepcja wolności skierowana nie tylko przeciwko tradycyjnemu determinizmowi, ale przede wszystkim przeciwko poglądom, które wyzwolenie jednostki wiązały z radykalnym przeobrażeniem warunków jej egzystencji. Ateizm Sarte'a był teoretyczną konsekwencją jego wizji wolności, wynikał z odrzucenia wszelkich ponad naturalnych porządków przyrody i historii. Religia stawała się w te sposób dla Sarte'a pewna fazą rozwoju społeczeństwa, które wypełnione jest przez technikę i przemysł. Ludzka egzystencja jest faktem pierwotnym wyprzedzająca wszystkie formy bytowania. Ludzie są istotami w pełni świadomymi. Mają określony stosunek do własnego istnienia. Jedynie człowiek może powiedzieć o sobie sam ,,Ja jestem człowiekiem”. Sartre nazwał człowieka ,,bytem dla siebie”. Człowiek zatem dba o swoje życie i sam decyduje o jego trwanie Sartre pisze, ,,że absurdem jest żeśmy się urodzili, i absurdem jest,że umrzemy.” Nie wie po co się urodziliśmy ani po co musimy umrzeć i dlaczego? Istnienie nasze jest skażone trwogą, która dotyczy obawy przed różnymi niebezpieczeństwami i przed samym istnieniem. Trwoga zmusza ich do szukania ratunku, do wysiłku, do pokonywania siebie. W efekcie broni człowieka przed własną zagładą i zgładom wychodzącą od czynników zewnętrznych. Trwoga dotyczy w szczególności śmierci, czy obawy przed nią jako nierozerwalnie związanej z istnieniem. Istnienie człowieka jest skierowane do śmierci. Sartre podaje, że przejście w nicość trwoży ludzi najbardziej, bo bycie człowieka jest zapisane w bezczasowości. Chociaż są ludzie świadomi śmierci, to ciągle przed nią gdzieś uciekają. Myślą zawsze o śmierci cudzej, nigdy o własnej. Nic nie ma trwałego, ani Boga, wiecznej idei, wiecznej wartości, wiecznej materii. Wieczny też nie jest człowiek,to właśnie jemu przewidziano kres. ,,Musi umrzeć” mówi Sartre. Nie jest możliwa wieczność egzystencji człowieka. Chce wiedzieć jak ma żyć. Lecz nikt nie daje mu instrukcji życia. Szuka więc po omacku, mówi Sartre ,, jak ślepiec po omacku”. Poza sobą człowiek nie znajduje nic i niczego. Ludzie są elementem rozkładu, dezintegracji naszej własnej wolności stąd stosunki przepełnione konfliktami. Sartre powie w związku z tą wizją, że piekło to ,, inni”. Cała analiza świata rozpoczyna się od analizy ludzkiej subiektywności. Zakłada dwie ważne kategorie filozofii ,, bytu w sobie” i ,, bytu dla siebie.”Czuje się opuszczony, nie znajduje ani Boga ani żadnych trwałych prawd i wartości, które mogłyby kierować jego postępowaniem i nadać jego życiu jasność i sens. Nie ma żadnej etyki, która rozstrzygałaby i roztrząsałaby jak człowiek ma żyć, aby żyć logicznie. Choć nie ma Boga mówi Sartre to jednak są społeczne nakazy moralne, które Boga przypominają. ,, Jesteśmy sami nic nas nie usprawiedliwia, musimy się jednak na czymś oprzeć. Naszą podporą są sankcje moralne.”
7. Platon – jego dzieła i poglądy filozoficzne: teoria idei; teoria duszy; koncepcja przyrody.
Główną cechą Platona była teoria idei. Uważał on, że świat postrzegany nie jest realny, jest złudzeniem. Odbiciem prawdziwego świata idei. Przedmiotem prawdziwej wiedzy filozoficznej są rzeczy trwałe i nieznane. Byty ze świata idealnego ( niezmierzonego)- IDEE. Najprawdziwsza rzeczywistość= ŚWIAT IDEI inny od świata zmysłowego. Głównym jego dziełem było „ Państwo”. W 7 księdze tego dzieła opisuje sytuację, która jest poglądowym przedstawieniem jego teorii idei. Jego zdaniem sytuacja człowieka, który poznaje świat za pomocą zmysłów jest jak sytuacja ludzi przykutych do skały i nie mających kontaktu ze światem zewnętrznym. Poszczególnym ideom odpowiadają pojęcia ogólne, które są czymś stałym, jednolitym, np. roślina- jest to pojęcie ogólne, ale roślin jest bardzo dużo; trawa, krzewy. Idee są pierwowzorami przedmiotów, które stanowią odbicie idei. Rzeczy materialne nie są przedmiotem pojęć, bo są inne, więc przedmiotem pojęć jest świat idei, gdzie są byty nieznane, odpowiadające pojęciom. Rzeczy są to cienie rzeczywistych bytów. Świat idei jest rzeczywistym światem. W prawdziwym świecie istnieje hierarchia idei. Na górze jest idea jedna, najwyższego dobra. Mit jaskini- alegoria świata idei.
Według Platona człowiek posiada prawdziwą wiedzę o świecie idei. Koncepcja człowieka- jego podziału na duszę i ciało jest wynikiem teorii greckiej i chrześcijańskiej. Dusza została usunięta ze świata idei, żeby tam wrócić musi być oczyszczona poprzez uwięzienie jej w ciele.Teorie poznania Platona wskazują odgórny związek pomiędzy pojęciem a przedmiotem. Od pojęcia do przedmiotu- od ogółu do szczegółu. Zewnętrzne doświadczenie zmysłowe dostarcza wiedzy o cieniach idei. Przedmiot widzimy w świetle pojęć ogólnych. Według Platona źródłem pewnej wiedzy jest poznanie rozumowe polegające na przypominaniu sobie idei, mała rola poznania przez doświadczenie. Najbliższą nauką ideałowi jest matematyka- nauka o czystych bytach, ideałach. Platona można nazwać racjonalistą. Człowiek jest duszą uwięzioną w ciele. Dusza człowieka posiada 3 części: rozumną- mądrość, intensywną- męstwo, pożądliwą- opanowanie.
Etyka Platona była powiązana z nauką o bycie. Istnieją różne pragnienia ludzkie- różne odmiany miłości. Dusza przypomina sobie w nich i tęskni za nimi. Człowiek pragnie także dóbr materialnych. Miłość materialna nie jest pełnią miłości. Miłość platoniczna nie odpowiada w pełni teorii Platona. Platoniczna miłość do świata idealnego nie neguje miłości do świata zewnętrznego. Teorie etniczne znalazły zastosowanie w MYŚLI POLITYCZNEJ, a zwłaszcza teorii państwa. To co jest idealne jest niezmienne. Państwo idealne składa się z trzech klas odpowiadające trzem sferom duszy: część rozumna- klasa rządząca- pasterze, część impulsywna- klasa wojskowa, część pożądliwa- pozostali rzemieślnicy. Niewolnicy poza trzema klasami. Klasy odpowiadają cnotom. Platon głęboko rozczarowany był demokracją. Wizja państwa Platona jest utopią. Arystoteles skrytykował poglądy Platona, odrzucił jego przekonanie o istnieniu wiedzy wrodzonej. Człowiek rodzi się z czystym umysłem (tabula rasa). Jedynie co może być wrodzone to zdolność do logicznego rozumowania. To co dane jest w doświadczeniu musi być poznane w świecie zasad ogólnych. Poznane empirycznie doświadczenie musi być uznaniem racjonalnym ( w związku z tym intelektualne). Pierwszą operacją będzie: abstrakcja- wydobycie formy przedmiotu, umysł ludzki funkcjonuje; indukcja- potrafi wydobywać najistotniejsze cechy danego umysłu, w ten sposób tworzą się pojęcia ogólne( uniwersalne)- są one przedmiotem wiedzy; dedukcja- inna forma umysłu, z pomocą dwóch zdań powstaje trzecie. Człowiek kieruje się chęcią doznania przyjemności. Pakt jest odpowiedzią na ludzkie skłonności. Państwo absolutne- to państwo gwarantujące bezpieczeństwo.
8. Filozofia Epikura – radość życia; przyjemności; środki do szczęścia; logika i jej zakres; dusza.
Radość życia. Koncentrował się na zagadnieniach etyki. Główną tezą to radość życia. Centralną myślą
jego filozofii było złożenie, że najwyższym dobrem u człowieka jest szczęście. Mianowicie: szczęście polega na doznawaniu przyjemności, a nieszczęście oznacza doznawanie cierpienia. To doskonałe życie bez cierpień, bez bólu, brak ciernienia starczy, aby człowiek poczuł się szczęśliwy. Zaś cierpienie wyklucza przyjemność, nie satysfakcjonuje człowieka. Tylko cierpienia zawsze unieszczęśliwiały ludzi, choć oni nie zdawali sobie z tego sprawy. Samo zaś życie jest radością wrodzoną, którą mamy w sobie. Jest ona niezawodna. Jeśli żyjesz to masz powody do szczęście. Zdrowie obejmuje całego człowieka czyli ciało i duszę. Można cierpieć fizycznie oraz duchowo, które jest bardziej skomplikowane. Ciało zdrowe i dusza spokojna stanowią podstawę do rozkoszy życia w przeciwnym razie nie będzie zadowolony z życia.
Dla Epikura-Hedonizm ( teoria szczęścia)) został połączony z kultem życia.
Życie jest jedynym dobrem jako osobista własność człowieka, poza tym nic nie ma znaczenia. Szczęście wg Epikura zależy od Ciebie. Człowiek dysponuje różnymi dobrami i te dobra należy wykorzystać tylko w jednym życiu, innego życia nie ma. Masz tak żyć,abyś miał poczucie szczęścia, że życie to najwyższa wartość. Przyjemności. U podłoża szczęścia znajduje się radość życia, jednak istnieją też inne przyjemności wywoływane przyczynami zewnętrznymi i pozytywnymi, które są uzależnione od 2 warunków; 1.Od istnienia potrzeb.
2.Od możliwości zaspokajania tych potrzeb.
Kto podlega bodźcom i zmianom zewnętrznym doznaje przyjemności pozytywnych, jeśli brak tych bodźców wtedy doznaje przyjemności negatywnych. Epikur wskazuje na dwa rodzaje przyjemności pozytywnych;
– fizyczne- cielesne - są zasadnicze, ponieważ warunkują przyjemności duchowe. Od nich zależy wartość życia,
– duchowe- są wyższe, gdyż dają więcej przyjemności, obejmują trzy wymiary życia: teraźniejszość przeszłość i przyszłość.
Środki prowadzące do szczęścia: Epikura recepta była czysto idealistyczna, lecz odróżniało ją od idealizmu odmienne uzasadnienie. Twierdził, że szczęście można osiągnąć za pomocą cnoty moralnej i dobroci ( pozytywne nastawienie do życia), która bezpośrednio prowadzi do szczęścia, ale nie jest wartością cenną samą w sobie. Życie przyjemne jest i powinno być rozumne. Moralnie podniosłe i społecznie sprawiedliwe, czyli nastawione na innych ludzi. Rozum też warunkuje szczęście, ponieważ ułatwia trafny wybór przyjemności i kieruje myślami człowieka, bez niego myśli błądzą i utrudniają drogę do szczęścia. Epikura sposób życia jest oparty na egoizmie natomiast altruizm jest całkiem zbędny - społeczeństwo potrzebuje rozumnych egoistów, którzy potrafią znajdować drogę do szczęścia i je dawać z umiarem innym. Epikur teorię przyrody oparł o koncepcję demokrytów wytwarzając w rezultacie z jej przyczyny system materialistyczny. Istnieją tylko ciała i pusta przestrzeń. Ciała składają się z wielości niezależnych atomów. Atomy te mają swoją wielkość i kształt, natomiast atomami nie są jakości zmysłowe. Atomy poruszają się dzięki swojemu ciężarowi z góry w dół, a kiedy spadają odchylają się od pionu co wystarcza do wyjaśnienia różnorodności świata. Świat jest zbudowany z takich atomów ciągle się ruszających, dlatego przyroda wyjaśnia się samodzielnie, bez udziału człowieka i bez udziału bóstw. Bogowie jednak istnieją jako byty wieczne i szczęśliwe wolne od zła ale znajdują się w zaświatach i nie ingerują w losy świata i ludzi. Bogowie nie są dla ludzi zagrożeniem, bo nie ingerują w życie ludzi. Lęk przed Bogami jest irracjonalny.
Poglądy dotyczące logiki w poznawaniu.
W logice zajmował się tylko umiejętnością odróżniania prawdy od fałszu. Tak pojętą logikę – jako kryteriologię – nazywał kanoniką, czyli miara, kryterium.
Logika Epikura ma 3 zakresy:
1. Sensualizm epistemologiczny.
...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]